59. "Улааныг цэнхэрлэе!".

\дуусаагүй\ 60. Нийтлэлч Алхан Болд. "Улааныг цэнхэрлэе!".

90 онд  Cyхбаатарын Талбайд "-Монголчууд хөх тэнгэрээ л шүтдэг, харин улаан өнгөнд, оросуудад дургүй!!!" гэж өдөр шөнөгүй орилсоор байгаад дарга болсон хүмүүс "муухай" улаан далбаагаа одоо болтол солиогүйн шалтгаан юу вэ? Монголчуудыг хядсан Чойбалсаны хөшөөг буулгаагүйн шалтгаан юу ?! Нөгөө улаан нь Түвд ламын орхимжийн өнгө, хятадын ундэсний онготэй адилхан байсантай холбоотой биш биз!?. Буддын шашнаар дамжуулж Монголыг доройтуулсан аргаа дахин сэргээсэн биш биз?! Улаанбаатарт Гандан гээд том хот байсаар атал Майдар гээд бас нэг түвд түвд хотыг барихаар болжээ. Монголыг эзлэхийн тулд Түвдийг эзэлсэн туршлагыг судлах ёстой нь мэдээж.

Монголчууд хэдэн мянган жил толгой нүцгэн явснаа 1910-20-иод онд орос, европоос нэг шляп олоод өмсчихсөн юм шиг аашилдаг. Уг нь монголчууд өвөл зуны олон малгайтай.

Наадам, цагаан сараар монголчууд дээлээ өмсөх нь элбэг болсон. Харамсалтай нь, хөх, цэнхэр дээлтэй хүмүүс маш ховор. Хөх дээлтэй хүн Монголд бараг зөвхөн буриад, өвөр монгол байлаа. Ламын өнгө-улаан, шар, хүрэн өнгийн дээлтнүүд давамгайлсан байдаг.

2000 оноос Чингис Хааныг маань булаацалдах болсон, 1923 оноос  казак болсон талын киргизүүд бас адилхан. Хөх тэнгэрээ шүтэж явсан тэдний "үндэстний" өнгө нь персүүдээс авсан хар өнгө. Жаахан ногоонтой нь арабын лалын шашных. Казахстаны төрийн далбаа нь л тэнгэрээ шүтэж явсных цэнхэр. 

Эсгий туургатан монгол, киргизүүдийн ой санамжаас мөнх тэнгэрийнх нь хөх өнгө арчигдаж, үндэстний хувцас гэхээрээ киргизүүд\казак\ персийн хар, монголчууд түвдийн улаан, шар өнгийг эрхэмлэх болжээ. 

-Миний дүү, чамаас нэг юм асууя. Өгөөдэй Хааны дараа Монголын хаан нь хэн болсон бэ?

-Хубилай хаан болсон.

\Монголын хамгийн том хийдийн нэгэнд энэтхэг-түвдийн элдэв бурхадын нэрсийг тоочиж яваа тайлбарлагчийн надад өгсөн хариулт\. Төрийн Ордны өмнө Монголын хаадын хөшөөг дутуу хийсний уршгаар манайхан битгий хэл гадаадынхан тэгж бодож байна.
Чингис Хааны\1162-1227\ Хөшөөны хоёр талд байгаа Өгөөдэй\1186-1241\, Хубилай\1261-1326\ хаадынхыг хөөрхий тайлбарлагч  харсан бололтой. Монголчуудын ихэнхи нь тэгж бодож байна. Улаанбаатарын төв талбайд, 3, 4-р хаад Гүюг\1206-1248\, Мөнх\1208-1259\ нарт хөшөөг нь босгоогүйн гай ингэж гарч байна. Монголчууд олон хаадынхаа төрсөн, тэнгэрт хальсан огноог мэдэхгүй байж болох ч, ядаж эхний 5 хаадынхаа төр барьсан дарааллыг мэдмээр:

1. Чингис Хаан\1189-1227\ 

2. Өгөөдэй Хаан\1229-1241\

3. Гүюг Хаан\1246-1248\

4. Мөнх Хаан\1251-1259\

5. Хубилай Хаан\1260-1294\...

Уг нь, бидэнд сонголт байхгүй хэдэн зүйл бий: Нийслэлийг Хархорин рүү шилжүүлэх, коммунист төрийн улаан далбаагаа цэнхэржүүлэх гэх мэт.  Түүх маань тэр юм. Унаж яваад алаад идчихдэг морио түрийн далбаанд байрлуулснаас, оронд нь  эсгий гэрээ тавьсан нь яавч зөв. Модон морийг эсгий гэрээр солисон ч болно.

Монгол Улсын одоогын Төрийн сүлд бүүвэйн дуу мэт хэтэрхий удаан байна. Монголчуудыг сэрүүн байлгахаар цоглог аяыг нь түргэтгэх хэрэгтэй байна. 

 Гэхдээ одоогийн навтгар гэрээр бус харин урьдын өндөр гэрээр шүү дээ.

Улаан далбаатай улсууд Хятад, Тайвань, Турк, Вьетнам, Киргиз... Зарим нь ч хэзээ нэгэн  цагт "хувьсгалаа дуусчихаад" час улаанаа орхих байх. Үндэстний өнгөө авах байх. Монголчуудын үндэстний өнгө мэдээж цэнхэр. Хятадуудынх бол улаан. Тиим учраас тэд улаантайгаа үлдэх нь мэдээж. Харин Монгол, манай бүдүүн дарга нарын ярьснаар бол монголчууд 90 онд хувьсгалаа хийгээд дуусчихсан, тиймээс дахиж жагсаал, цуглаан хийх хэрэггүй гэнэ. Тэгсэн атлаа хувьсгалын улаан далбаагаа сольдоггүй.

Коминтерны Турар Рыскуловын "санал болгосон", манайхны бялдуучилж авсан улаан далбааг солих бололцоо Монголд 1990 онд бий болсон. 1951 онд босгосон Сталин буюу Жугашвили-ын хөшөөг оросууд, коминтерн, большевикийг хараан зүхсэн манай "ардчилагсад" 1990.12.22-нд Төв номын Саны үүднээс нураасан. Харин 1930-1940 онуудад Монголын төр, засгийг толгойлж 30000-40000 мянган монгол хүнийг,  түүний дотор хэдэн жирэмсэн эмэгтэйг хүртэл хядсан Чойбалсаны хөшөөнд "ардчилсан" дарга нар гар хүрсэнгүй. Монгол Улсын Их Сургуулийн өмнө өнөөдөр Х. Чойбалсаны хөшөө байгаа нь Гитлерын Хөшөө Берлинд, Сталиных Москвад, Пол Потынх Вьэнтьянд байхтай адил юм.

1990 оноос хойш 27 жил өнгөрсөн ч улаан далбаанаасаа зуурсан хэвээр.  Монголд Чойбалсан нэртэй хот байна. Монголын төрийн далбаааны 2 захын улааныг цэнхэрээр сольж, харин голд нь энэ "дуртай" улаанаа үлдээж болохсон. 
Коммунизмд их өртсөн Оросууд Зөвлөлтийн улаан далбааг дор нь сольсон. Харин хахуульд идэгдсэн Киргиз, Монголын дарга нар  мөнгөө тоолоод завгүй.
Коминтерны төлөөлөгч киргиз буюу казак Турар Рыскуловын өгсөн Улаанбаатар нэрийг солих цаг болсон. Улаанбаатарыг жишээ нь Есүүхэй нэрээр сольж болно.
Тэр ч бүү хэл төрийн сүлдийг ч өөрчлөх хэрэгтэй. Алаад иддэг морио биш, амбасын үеээс хуланц эмээ, өвөө минь дотор нь байсан бор эсгий гэрээ төрийн сүлдэндээ тахихсан. Гэхдээ 30-40 -өөд оноос өмнө өндөр Гонгороос ч өндөр байсан, элэнц өвөө, эмээгийн гэрээр солих хэрэгтэй.

58. "Хүмүүжилгүй боловсрол".

\дуусаагүй\ Нийтлэлч Алхан Болд. 58. "Хүмүүжилгүй боловсрол".
Монголчуудын асуудал, эмгэнэл нь монголчуудаа, үндэстнээ гэсэн үзэл-хүмүүжилгүйгээс болж байсан бөгөөд одоо  ч тийм байна.

Улсын Их Хуралд ямар хүмүүсийг дэвшүүлэх гэдэг дээр монголчууд маргадаг. Зарим нь залууг нь, нөгөө нь мэдлэгтэйг сонговол дээр гэнэ. Аль ч байж болно гэхдээ үндэстнээ гэх үзэлгүй бол бас л гай болно. Сонгуулийн хугацаанд үндэстний үзэлтэй мэт жүжиглэх ь Монголд урлаг болсон…

"....My lama had tender eyes and suffered a good deal on the ride. He called for the spectacles. I told him they were lost. Measuring me by himself he supposed that I was merely telling a lie to avoid lending them to him, and throughout the remainder of the time that we were together he lost few opportunities of complaining to people of the badness of the man he had with him, asserting that I had in my baggage a good pair of spectacles which I would not lend him though I was not using them myself. From the frequency and earnest- ness with which he repeated this tale, I have no doubt that he sincere^ believed it, and after a few remon- strances I gave him up and let him believe his own lie. By telling this story perhaps he secured the sympathy of the listeners...This change of guides was directly contrary to the expressed terms of the contract, in which it had been stipulated that the lama was himself personall}^ to escort me all the way to Kalgan. Though I had, for the sake of appearances, to grumble a little at this open violation of the bargain, I was secretly so exceedingly glad of the change that I could with difficulty conceal my satisfaction. "https://archive.org/details/amongmongols00gilm/page/68/mode/2up

58. "Банхаргүй Монголд".

\дуусаагүй\ 58. Нийтлэлч Алхан Болд. "Банхаргүй Монголд".

Би Хэнтий аймгаар яваад ирлээ. Тэнд сайхан байна. Даанч тэнд монгол хүний анхны нөхөр-банхар маань алга. Хачин хачин зүстэй, хачин зэвүүн цагаач ноход эзэн Чингис Хааны нутгийг эзэлжээ. Тэдний хүнтэй харьцах нь ч өөр, тэд хуцахгүй, харин хулгайч мэт чимээгүй, дээрэмчин мэт гэнэдүүлэн үсрэн ирнэ. Урах гээд байгаа, урахгүй гээд байгаа нь ч мэдэгдэхгүй, тэд банхар мэт сүүлээ шарвалзуулан "мэндлэхгүй".
Есүхэйн Тэмүүжинг багадаа нохойноос айдаг байв гэж "Монголын Нууц Товчоо"-нд бичсэн буй. Дэлхийг эзэгнэх бяцхан хөвгүүн тэр өдрүүдэд банхараас айж байж шүү дээ. Тэр үед харийн ноход харьдаа, Уралынхаа нурууны баруун талд, Хорезмын хэрмийнхээ дэргэд, Цагаан Хэрэмынхээ цаана байж...
Эцгээсээ өнчирсөн цаг доор Тэмүүжинд банхараас өөр дотно амьтан үлдээгүй хэмээн Нууц товчоонд нэмж бичсэн ч болно. Хүүхэд насандаа банхарын 2 гөлөг дахин тэжээсний хувьд би мэдэж байна.
Монгол ахуй, соёлоос хөндий харь гаралтай, хотод өссөн хүмүүс царай муутай хэмээн бодсон нэгнийгээ банхар хэмээн дууддаг болж. Өөрсдийн илжигдүү төрхийг өөд нь татах  гэж үндэстний нохой-Банхараар биднийг дуудах байна....
Төв Азид нутгийн ноход бий, тэднийг Марко Поло, Плано Карпини нарын үндэстэн италиуд одоо Pastore dell'Asia Centrale хэмээн нэрлэдэг. Оросууд эднийг центрально-азиатская овчарка гэх. Монголчуудын байлдааны зам байсан Киргизийн их  тал буюу одоогийн Казахстаны нутагт байдаг ноход. http://www.vesti.ru/doc.html?id=2738377