Sunday, October 22, 2023

 119. Нийтлэлч Алхан Болд. "Бусдаар тэмцүүлэх араншин".

Бэртэгчин араншины түгээмэл илрэл нь "бусдын тэмцэлд амжилт хүсэх" юм.

Thursday, September 21, 2023

“Moнголчуудын аялмаар улсууд




119. “Moнголчууд аялмаар улсууд”.

Монголчууд нутагтаа одоогоор олонхи байгаа дээрээ очиж хармаар хэдэн үндэстэн буй

Aмерик тивд уугуул хүмүүс нь олонхи хэвэр байгаа цорын ганц улс Боливи. Тэд кечуа, аймара нар.

Австралийн аборигенууд. Үндсэн хуульд уугуул иргэд гэж бичүүлэх гээд чадаагүй хүмүүүс...



Saturday, September 16, 2023

118. Австралиас усаа зөөх үү?!”.

 118. Нийтлэлч Алхан Болд. “Австралиас усаа зөөх үү?!”. Говьд гол ховор ч, харин “сайр ус” гэхчлэн нэрлэсэн алдартай, алдаргүй Ялла хамтлагын дууных шиг “уч кудук” олон. Хангайд худаг гаргахын тулд олон метр ухах шаардлагатай. Харин говьд ус газрын гадаргад ойр байдаг онцлогтой. 

Saturday, September 2, 2023

118. “Илүү ба дутуу хөшөөд”

118. Нийтлэлч Алхан Болд. “Илүү ба дутуу хөшөөд”.

1-р хаан=Чингис Хаан. /Хөшөөг нь босгосон/

2-р хаан=Өгөөдэй Хаан/Хөшөөг нь босгосон/

3-р хаан=Гүег Хаан /Хөшөөг нь бариагүй!!!/ Яагаад?!?!? /

4-р хаан=Мөнх Хаан /Хөшөөг нь бариагүй!!!/ Яагаад!?!?!/

5-р хаан=Хубилай Хаан/хөшөөг нь барьсан/

XII. “This emperor may be forty or forty-five years or more  old; he is of medium stature, very prudent and extremely shrewd, and seious and sedate in his manners; and he has never been seen to laugh lightly or show any levity…”

Асар олон гэмгүй хүмүүсийг алсан Сталин буюу Жугашвили-ийн хөшөөг 1990.2.22-нд Төв Номын Саны өмнөөс  буулгасан.

Харин 21000 монгол хүнийг алсан Чойбалсаны хөшөөг Монгол Улсын Их Сургуулийн өмнө байлгасаар байна. Яагаад!??!

Хятад, Монголд битгий хэл Төв Азид ч ирээгүй, насаараа бичиг үсэггүй явсан Марко Поло Монгол Улсад ирээд зузаан ном сугавчлаад зогсдог болжээ.

Мөнгөтэй улс үндэстэнд манай дарга нар долигнодогын сонгодог жишээ: Зайсанд Богдын оточ байсан гэх Корей эмчид зориулж том цэцэрлэг барьжээ. Гэтэл европ эмнэлгийг Монголд нутагшуулсан буриад Цыбиктаровын/1879-1921/ дурсгалд хөшөө, дурсгал юу ч алга!? Нэгдсэн 3-р Эмнэлэг Шастины нэрэмжит. Унгернчууд Цыбиктаровыг буриад байсных төлөө биш харин большевикуудтай холбоотой гээд буудаж алсан. Харин Монгол Улсад энэ эмчийн зүтгэл, хөдөлмөрийг яагаад үл тоомсорлоно вэ?! Энэ эмчийн дурсгалыг буриад гээд л үл тоомсорлож байгаа бололтой.

Санкт-Петербургын Анагаах Ухааны дээд сургуулийг төгссөн энэ эмч Өргөө/Нийслэл Хүрээ/ дахь Оросын консулын дэргэдэх эмнэлэгт 1910-оноос 1921 онд Унгерны цэргүүдэд буудуулж амь үрэгдэх хүртлээ ажиллахдаа жил бүр 7-8 мянган монгол, хятад, орос хүнийг хүлээн авдаг байжээ.  Жишээ нь, 1909 онд Цыбиктаров ганц сарын дотор амбулатортоо 200 орос, 300 хятад, 700 монгол хүнийг хүлээн авч үзлэг хийжээ. 1909 оны 5-р сараас 12-р сар эмнэлэгтээ тэр 2611 хүнийг үзжээ. 1910 онд тэнд 1767 хүн хэвтэж эмчлүүлжээ. 1911 онд хэвтэж эмчлүүлэгсэд 10261 байсны 433 нь орос, 399 нь хятад, 6429 нь монгол байв.  1912 онд Өргөө дахь орос эмнэлэгт нь 6703 хүн хэвтэж эмчлүүлжээ…Түүний еврей эхнэр, 4 хүүхдийг нь Унгернд үнэлэгддэг, хамаатан Балсанов аварчээ. 




no.117. “Дамбийжаа-Унгерн"

 Mөргөл хийх гэж монголчууд дэмий тэнэснийг харийнханы тэмдэглэлүүдээс бид уншиж байна. Аз болоход, монголчуудыгаа өмөөрч явсан Жа ламын тухай ч  бас тэд бичжээ:”…There are stories of how caravans were looted: one Tibetan caravan was captured by the amban of Sining. The other was destroyed completely by a Mongolian Ja-Lama, who, beginning his career as a statesman, finished as a feudal bandit. His khoshuns, up to now, marauding in Tsaidam…”. раge 101, “Altai-Himalaya”, a Travel Diary by Nicholas Roerich, Arun Press, Brookfield Connecticut, 1983.

Saturday, June 10, 2023

no.116. “Монголын нутгийг хахуулиар...”.


No.18   Иран.
нутаг: 1,648,195км.кв / хүн ам: 90 caя.

No.19 Moнгол.
нутаг: 1,564,110км.кв / хүн ам: 3.5 caя. 
 
Энэ 2 улс бараг ижилхэн том нутагтай болов ч, 2 зүйл дээр зарчмын ялгаатай: Өнөөдөр 2023 онд Иран 90 сая хүнтэй бол, Монгол 3.5-хан сая хүнтэй байна.

Дэлхийд 18-д ордог Ираны нутагт эзэн суух  найдлага, боломж ямар ч улс үндэстэн, хөрөнгө оруулагчид найдлага байхгүй. Учир нь 90 сая хүнтэй. Тэдний ихэнх нь персүүд. Үндэсний цөөнхүүд нь азери, күрд, араб.  Тэд бүгд уугуул нутагтаа суугсад. Гадаадын хөрөнгө оруулагчид  газар түрээслээд иранчуудад уусахаас биш, иранчуудыг уусгах магадлал огт байхгүй.                     
 
Харин дэлхийд 19-р том нутагтай мөртлөө цөөхөн хүнтэй, үндэстний үзэлгүй, гадныхныг шүтдэг, эмс, охидуудаа харамладаггүй Монголын нутагт олон аргаар эзэн суух  боломж зарим улс үндэстэнд байна.  Учир нь 3.5 сая. Монголын газрыг 60 жил, 100 жил түрээслэх битгий хэл, түр оршин суух зөвшөөрлөөр харийн зарим улс, үндэстэн дэлхийд 19-р том нутагт эзэн суух боломж бүрэн байна.

Хахууль бол монголчуудыг  задалж, сулруулж, дийлж байсан үндсэн аргуудын нэг. Xaхууль бол өнөөдөр Монголчуудын үлдсэн нутгийг аажмаар, тайван аргаар эзлэхэд хэрэглэж байгаа, хэрэглэгдэх үндсэн арга биз. Манж, өмнөд монгол, уйгар, түвдүүдийн нутагт эзэн суусан хятадууд нилээд цатгалан суугаа бол, харин жижигхэн нутагтай том санаатай зарим үндэстэн Монгол Улсын дэлхийд 19-р том  нутагт эзэд болохыг улайран зүтгэж байгаа нь сохор, дүлий хүнд ч ил болжээ. Гадаадын хүмүүст газар өмчлүүлэх, удаан хугацаагаар түрээслүүлэх хууль батлуулахын төлөө зүтгэвэл  чинь чамд асар их мөнгө өгнө гэж ойлгуусны үр дүнд манай зарим этгээдүүд зүтгэсээр байгаа, зүтгэх болов уу.

CPI index 2022 /Corruption Transparency Index/
no.01-Finland
no.02-Norway
no.03-Singapore
…….
no.101-Kazakhstan
……
no.111-Mongolia

Moнголчуудын хойч үе нь ирээдүйд, АНУ-ын индианчуудын адил  резервацид амьдардаг болох вий.

“…He said that formerly there had been 1500 lamas at the Ganjuur, now there only 200; page 155.
…There was a landmark between the village and Gandjhur, beyond which people could not live unlessu they were lamas.  Nor could a woman sleep in Gandjhur proper….page 148. “A Forgotten Journey” by Peter Fleming.

“…He said that formerly there had been 1500 lamas at the Ganjuur, now there only 200; page 155.
…There was a landmark between the village and Gandjhur, beyond which people could not live unlessu they were lamas.  Nor could a woman sleep in Gandjhur proper….page 148. “A Forgotten Journey” by Peter Fleming”.


Wednesday, October 27, 2021

no.116. “Дагуур"

Дагуур бол Буриад, Забайкалье, Амур мужийг дамнасан түүх-газарзүйн муж юм. Монгол Улсын хамгийн зүүн хойнох нутаг. Ховор шувуудыг үзэх диваажин. Хятадын Өвөр Монголын Далай нуурын эргэн тойрны нутаг.
********************************************************

Оросын Буриад, Чита мужийн нутагт Дагуур буй:

***************************************************************
Монгол Дагуур

Монгол улсын зүүн хойд хязгаарт Дорнод аймгийн Чулуун хороот, Гурванзагал, Дашбалбар сумдын нутгийн зарим хэсгээс бүрдэнэ.  Дагуурын чийглэг тал хээр, том жижиг нуур цөөрөм, гол горхи, намгархаг газар нь Зүүн өмнөд Азиас Хойд мөсөн далай хүртэл нүүх шувуудын буудаллах газар болдог. Мөн халуун орны олон зүйл, усны болон эргийн шувуудын өндөглөн зусах газар болдгоороо онцлог билээ. 2017 оны Дэлхийн өвийн хорооны 41 дүгээр ээлжит чуулганаар Монгол Улс ОХУ-тай хамтран Дагуурын ландшафтыг хил дамнасан байгалийн өвөөр бүртгүүлсэн. Дагуурын ландшафт нь Дагуурын тал нутаг дахь ой, ойт хээр, хээр, ус намгархаг газрын экосистем, олон төрлийн шувууд тэдгээрийн дотор тэнд өндөглөн зусдаг нүүдлийн шувууд, цэн тогоруу, өвөгт тогоруу, хархираа тогоруу, мөн хил дамжин нүүдэллэдэг цагаан зээр, мануул, тарвага зэрэг хөхтөн амьтан, ховор ургамлыг багтаадаг иж бүрэн экосистем юм..
******************************************************************

1918.2.01/1.18/:"Семеновчууд дураараа авирлаж байна. Манай Дагуур өртөөнд Семенов есаулын хэсэг цэрэг цуглачихлаа. Тэд 300 орчим, алтан мөнгөөр алба хаадаг, 60 рублээ алтаар, 160 рублийг цаасаар авч байна. Хөрөнгөтнүүдэд хөлслөгдсөн тэд эрх чөлөөний эсрэг явж буй. Хуучин засгийн газрын үед эргэн тойрон цагдаа, тагнуулууд хөлхөлдөж, улс төрийн тухай ярьж болохгүй байсан бол, одоо манай Дагуурт байдал түүнээс доор, тэд энд дураараа аашилж байна. Энгийн хувцас өмссөн казакууд өртөөнүүд дээр мэдээлэл цуглуулж байна. Семеновынхны тухай цуурч байгаад  баривчлагдсан хүмүүсийг шөнө буудчихаж байна. Жишээ нь, казакууд талбай дээр, шөнийн 11 цагт, ямар нэгэн шалтгаанаар баривчлагдсан нэгэн цэргийн шинел, пиджак, гутлыг тайлж аваад   20 алхамын цаана зогсоогоод "-Большевикийг буудаад!" гэж командалж эхэлтэл, цэрэг зүрхлэн зугтчихжээ. Азаар оногдсонгүй.
/Иркутск: Безчинства семеновцев.«У нас, на ст. Даурия, сформировалась кучка солдат есаула Семенова. Их около 300 человек и все вольнонаемные: служат за золотые деньги, получают по 60 руб. золотом и 160 р. бумажными. Наняты они буржуазией и идут против свободы. При старом правительстве было плохо, кругом жандармы да шпионы, говорить про политику нельзя, а сейчас у нас в Даурии еще хуже: говорить нельзя про казаков, что они делают. Много казаков разослано по станциям в частной одежде для разных сведений. Кто говорит про семеновский отряд, того ловят и больше того человека не видят. Многих разстреливают они и все ночью. Вот, например, этой ночью казаки одного солдата – за что, я еще не знаю – вывели на площадь в 11 ч. ночи, сняли с него шинель, сапоги и пиджак, он остался в одном исподнем белье, и начали его разстреливать. Поставили в 20 шагах от себя, скомандовали «залп по большевику», а солдат рискнул бежать. Казаки дали залп и мимо. Счастлив солдат,  направился бежать в поселок и скрылся от казаков. Многие получают от казаков нагайки 25 и 75 ударов. Но это все потому, что у нас солдат нет, у Маньчжурии китайские солдаты, у Даурии семеновские казаки, в Чите солдат мало, а Иркутск далеко»/

1919 оны 2 дугаар сарын 25-ны өдөр Читийн ойролцоох Даурын төмөрзамын буудалд Нармай Монгол улс байгуулах бага хурал болж, түүнд буриадаас6, өвөр монголоос 5, баргаас 4 төлөөлөл оролцжээ. Мөн Семенов, түүний туслах А.Волгин, орчуулагч М.Шадрин, Японы хошууч Сүзүки нар байжээ. Их хурлаасНармай Монголын Засгийн газар байгуулж, Засгийн тэргүүнээр Өвөр МонголынНэйс гэгээн Мэндбаярыг томилж, цэргийн асуудал эрхэлсэн туслахаар ХарчиныНэрэмпил гүн, гол туслахаар Э.Д.Ринчино томилогджээ. Гадаад хэргийн асуудлыг Ц.Жамсранд хариуцуулахаар эчнээ шийдвэрлэсэн боловч гадаад харилцааныасуудлыг Ц.Цыдыпов эрхэлж байв. Семенов Нармай Монголын Засгийн газрынтэргүүн зөвлөх болов. Японы талаас дэмжлэг үзүүлж байв. Их хурал дээр үндэстэн өөрийгээ тодорхойлох эрхтэй байх тухай АНУ-ын ерөнхийлөгчийн үгийг иш татажбайжээ. 1919 оны 6 дугаар сарын 30-нд Ц.Цыдыпов тэргүүтэй Нармай Монголын Засгийн газрын төлөөлөгчид Нийслэл Хүрээнд ирж, Нармай Монголын Засгийнгазар болон Богд хааны засгийн газрыг нэгтгэхийг хүссэн боловч татгалзсан хариу авчээ