Нийтлэлч Алхан Болд.\дуусаагүй, ноорог\No.20. "Монголчууд ДЭЛХИЙ-г тэжээх гэж зүдэрч байна".
Монголчууд 2042 онд Оюутолгойгоос ашиг хүртэнэ.
...7.19. Хагас сайн. Үд дунд. Шохойн чулууг эгнүүлж барьсан олон овоотой нэгэн уулын нилээд бэлд үхэр голдуу амьдардаг 15 монгол гэр байна. Бороо их орж ногоо сайн ургаан хөндийнүүд малчдыг ийнхүү цуглуулжээ. Тэдний нэг нь, 1821 онд Тимковский энүүгээр явахдаа танилцаж байсан, одоо бурханы оронд буй зураачийн шавь- мөнгөний дархан ажээ. Энэ шавь нилээд ядуу амьдарч байна. Монголчууд сайн эмээл, асаагуур, хутга мэтийг нутгийнхаа дархнаас биш, харамсалтай нь, хятадуудаас худалдаад авчихдаг учраас энэ хүн ажилдаа амжилт гаргаагүй нь энэ...".
... The room itself was quite tidy, copper kettles, pots, basins, cups, an iron box, and a laquered wooden chest. We were told that the iron and wooden boxes came from Urga, the cattles and other utensils from Sining, and wooden bowls from Paot'ou. Apparently Inner Mongolia has no handicrafts whatsoever; everything it uses is purchased elsewhere.../page 8, "Chinese Agent in Mongolia". 1949/
"...In Gobi no wood grows. The Mongols have, therefore, to buy in Kalgan or Urga the long fishing-rod-like birch poles used in catching their horses. As these poles are too long to carry on a camel, it is usual to tie them up into a bundle, fix one end to a camel, and let the other trail on the ground. A day or two before we had noticed a caravan with such a bundle of rods, going south, and the Mongol, as he rode hither and thither in the dark, detected in the sand the trail of this bundle of rods, and shouted out, with great glee, that we were all right, he knew all about it... /"Among the Mongols"/
/"...VII.19. Суббота. Дневка. У
подошвы хребта, покрытого многими обонами, из плитняка сложенными, ныне
поселилось около
15 юрт монгольских, богатых скотоводством. Хорошая трава, явившаяся после
обильных дождей, привлекла жителей в здешние долины. В числе сих жителей
находится один серебряных дел мастер, ученик покойного художника, которого г.
Тимковский в 1821 году здесь видел. Живет он довольно бедно, ибо монгол скорее
купит для себя хорошее седло, огниво, нож или табакерку в Китае, чем прибегнет
к своему земляку, по скудости работы не могшему сделать много успеха в своем
искусстве..."/
\Ковалевский Осип
Михайлович
Дневник, веденный во время
путешествия с XI Миссией в Китай
9 окт. – 11 дек. 1830 г.\
1879-1880 онуудад орос судлаач Монголд ажигласнаа бичсэнээс: \...Сапоги и шапка также везутся для халхасца изъ Куку-хото за 1000 верстъ. Въ этомъ отношеные счастливо отличается дюрбютски народъ, который самъ себе шьетъ сапоги и делаетъ железный вещи. Не знаю, чемъ объяснить такое отсутствте ремеслъ у монголовъ; искони ли они были такими невеждами или древняя ремесленность убита у них впоследствии китайской торговлей....\Потанин Г.Н "Очерки Северо-западной Монголии".
Эсгий туургатнууд -киргиз, монголчууд.
Хятадууд монголчуудыг байсан бол Киргизийн талд юу болж байсан юм бол:
"...На правом берегу Сырдарьи, в 170 верстах водяного пути и 80 верстах сухопутного от Аральского моря, лежит город Казалинск, имеющий 600 домов, из которых 200 принадлежит русским, и 3500 жителей; из последних 1000 приходится на долю уральских казаков с их семействами. К остальному населению принадлежат сарты, бухарцы, татары, киргизы и даже несколько евреев. Богатейшие купцы -- бухарцы.
Киргизы, напротив, все бедны; зажиточные из них остаются в степи, где живут своими стадами...".
Свен Хедин "В сердце Азии" /Памир-Тибет-Восточный Туркестан/путешествие в 1893-1897 годах.
http://az.lib.ru/g/gedin_s/text_1898_en_fard_genom_asien.shtml
"...Мы продолжили путь уже по берегу горной речки и вскоре подошли к киргизскому стану. Белые и серые войлочные юрты кочевников были заметны еще издали; толпа уже ожидала нас. Мы разбили
лагерь поблизости. Хозяева были настроены гостеприимно и предложили нам сочные дыни — угощение, которого мы давно не видели.
Женщины и дети производили хорошее впечатление своей опрятностью; войлочные палатки были искусно убраны внутри коврами и
вышивками. В некоторых палатках стояли большие, богато украшенные андижанские сундуки. Зажиточность местных кочевников бросалась в глаза; казалось, что санджуские киргизы жили гораздо лучше
многих своих собратьев. Киргизские женщины окружили Елену Ивановну Рерих, восторгаясь ее костюмом. В общем, это были дружелюбно настроенные люди.
Санджуские киргизы разводят главным образом яков и овец. Л ошадей здесь сравнительно немного, а верблюды встречаются еще реже. Верблюды, пасшиеся поблизости, принадлежали богатым яркендским и хотанским торговцам.
8 октября. Наш путь шел вниз по течению горной речки Санджу-су...".
"Үндэснийхээ
үйлдвэрлэлийг дэмжъе!' гэсэн өнчин уриа атлаа зальжин уриа Монгол Улсад бий. Манай дарга нар түүнийгээ тайлбарлах дургүй. Ихээр
тайлбарлах гэхээр үндэс-ийн гээч үгээ ч тэд тайлбарлах ёстой болно. "Үндэсний" гээч нь "үндэстэн"-ий гэсэн утгатай огт биш бөгөөд харин "Монгол Улс дахь" гэсэн зальт үг ажээ. Тэгэхлээр, жишээ нь, Монгол дахь үй олон вьетнам засварын газрууд, корей ресторанууд бас "үндэсний үйлдвэрлэл" гэнэ.
"Буян"
Базарсадын Жаргалсайхан -Хөрөнгөтнүүд л Монголыг авч явна- гэж номлох
дуртай. Онолын хувьд тийм ч байж магад. Нийтийнхээ өмчийг 1990 оны луйвардан, хулгайлан, дээрэмдэн олонхоо ядууруулах замаар
баяжсан цөөнх маань одоо талархлаа илэрхийлэхийн оронд одоо хүүхдээ филиппин эмээр бүүвэйлүүлж, англи
багшаар хэлд оруулж, машиныхаа сэвийг вьетнамаар засуулж,
барилгаа хятад эрчүүдээр бариулж...байна. Удахгүй тэд бие, гэр, дэлгүүр,
оффис, ордоноо негрүүд, лалынхнаар хамгаалуулна гэх байх.
Монгол Улсын монголчууд болж өгвөл оймс, хадаас, шүдний шигчлүүрийг ч үйлдвэрлэхгүй байж, харийнхны бараа, үйлчилгээг бэлэн мөнгө, боловсруулаагүй түүхий эдээрээ худалдан авч эцсийн амьсгаагаа хураатлаа Дэлхийг тэжээх аястай.
Харийнхныг тэжээж
байгаа нь зөвхөн баячууд биш. Слесарь, инженер, оюутан дэлгүүрт ороод жишээ нь, Корей, Орос, Хятад, Монголд үйлдвэрлэсэн ариун цэврийн цаас өрөөтэй
байхад, ёроолд нь тавигддаг Монголынхыг орхиод, импортынхыг аваад
явчихдаг. Оройд залагддаг ганц монгол бараа бол "идээний дээж" хэмээх архи, пиво гээч хор. Манай дэргэдэх дэлгүүрт гэхэд л энэ хорыг бурхан тахил мэт дээр залчихсан, харин сүү, хүнс бараг шаланд хэвтэж байдаг.
Хэдэн жилийн өмнө,
манай сумынхан “Чингис” зочид буудлын нэг жижиг танхимд ярилцлага хийв.
Яриа халаад эхлэнгүүт уулзалтыг маань ивээн тэтгэж буй хүн буюу манай нутгийг ухаж буй уурхайн эзэн “-Хэдүүлээ нэг ресторанд очиж цай,
хоолтойгоор тухтай ярилцъя” -гэсээр биднийг тусгай автобусад суулган хятад ханз хаягтай нэгэн рестораны өмнө ирээд зогсох нь
тэр \Улаанбаатар тэр үед хятад, корей хаягаар дүүрсэн байсныг сүүлд
"Даяар Монгол"-ынхон болиулсныг та мэднэ\. Би гайхан "-Нутгийн хүний хоолны
газар, эсвэл аль нэгэн монгол ресторанд орлого оруулахгүй яасан юм бэ?!” гэж
хажуугийн хүнд хэлж дуусаагүй байхад , манайхан бүгд- таягтай хөгшид ч хятадынхад
шурхийн орчихсон билээ.
Саяхныг хүртэл галт тэргэний буудалд, дамжин өнгөрч
буй жуулчдад уран зураг наймаалах гэсэн монголчуудаа цагдаа нар баривчилж,
зургыг нь хурааж, Хятад, Орос руу "аваачих" мөнгийг нь монголчуудаас харамлаж Хятадын төлөө зүтгэдэг байв.
Барууныхан
Хятадад мотоциклоор аялах нь ховор. Учир нь, тэд хятадуудыг- хөтөч,
орчуулагч, тогооч, хянагчийг хөлсөлж "хан хүү шиг аялах" албатай болдог.
Өнгөц
харвал Хятад нь коммунист-цагдаагийн улс мэт ч, үнэндээ тэд ийм аргаар жуулчдийн мөнгийг
сааж, хүмүүсээ ажилтай байлгаж байна.
Социализмын үед малаас бүх юмыг, яс, эвэр туурайг хүртэл үлдээлгүй тушаадаг
байв. Гэтэл одоо яс уул талаар дүүрэн хэвтэж, түүнийг жуулчид гайхаж шохоорхож,
хонины ноос олон жил гуу жалгаар хөглөрсөн.
Харийнхан газрыг нь ухаж, эмсийг нь
хэрэглэн Монголоос иж бүрэн үйлчилгээг авч байна...Нөгөө Хүрэлбаатар эмчийн авч чадаагүй олон монгол эхнэр өнөөдөр харийнханд байна. Эхнэр гээч нь гадаадад сургуульд яваад ирэхэд нь бас
нэг монгол эмийг жирэмслүүлээд Улаанбаатарт сууж буй цагаач байх
жишээтэй...
Харин Монголчууд очоод мөлжүүлэхгүй бол нь ирээд мөлжих гэж энэ хэтэрхий олон харийн гуанз, эмнэлэг бий болжээ.
Жишээ
нь, жуулчид гадныхны тээврээр Монголд ирж, гадаад эзэнтэй буудалд
байрлаад, гаднын ресторанд хооллон, гадаад эзэнтэй тур оператороор Говь,
Хөвсгөлөөр аялаад гадныхаа онгоцоор буцахад тэдний мөнгөнөөс шавхруу нь
л монголчуудад оногдож байна...
Японд
гадаадын компаниуд, ресторанууд баяждаггүй, дампуурахаасаа өмнө
нутгаа буцдаг гэдэг. Корей нар ч адилхан. Учир нь гадаадынхныг тэжээхгүй
гэсэн хүмүүжлийг корей, япончууд хүүхэд байхдаа олчихсон байдаг.
Сургуульд хүүхдийнхээ толгойд суулгадаг гол хичээл нь тэр. Америк-д нэгэн
корей баян Хёндайгаа л унадагаар зогсохгүй, бас охин,
хүргэнээ ятгаж "ядаргаатаад" байгаа тухай өрөөний минь анд ярьсансан. Уг
нь Хёндай бол хөлд орж байгаа хөөрхий биш,
харин хэдийн дэлхийгээр давхичихсан том компани шүү дээ.
2009
онд монголчууд өөрсдийн зураг, тооцоогоор цахилгаанаар явдаг авсаархан
“Дуобус” хийчихээд олныг үйлдвэрлэх, экспортлох санхүүгээр гацчихаад
байхад манай түшмэд "нөгөө юм"-аа авах гэсэн бололтой хуучин, өвөл цонхныхоо мөсийг монголчуудаар маажуулдаг 400 автобусыг авч баян Корей Улсын олон сая ард түмнийг тэжээлцсэн билээ.
Үйлдвэрүүдээ
устгаж, импортынхоо татварыг тэглэснийгээ “бид ардчилсан
хувьсгалаа хийсэн гэж онгирдог, амьдрал муу байна хэмээн гайхдаг.
Дэлгүүрт, монгол нь байсаар атал гаднын бараа, хүнсийг авдаг, корей
ресторанд хооллодог, вьетнамаар машиныхаа сэвийг засуулдаг хүмүүс
-амьдрал муу байна- гэж
гомдоллох эрхгүй. Бид, монгол хүнээ голж, тойрч, харийнхныг тэжээж,
баяжуулж тэднийг Монголын эзэд болгочихоод сүүлд нь -Та нар биднийг
мөлжсөн- гэж "новширч" чадах уу?! "Битгий хуц" л гэнэ биз. Монголчууд Хятадын 1300 сая хүн, Вьетнамын 80 сая, ... хүнийг тэжээх гэж зүдэрч байна.
Та монгол хүний мэдлийн , эсвэл монгол хүн ихэнхийг эзэмшдэг компани, ресторан, зочид буудлуудаар л, тэр битгий хэл "Paradise", "Super" мэтийн харь нэртэйгээр нь биш, монгол нэртэйгээр нь үйлчлүүлэх хүмүүжилтэй байж л монгол үндэстэн маань тэсч үлдэнэ. Эс тэгвээс эх орон маань аажмаар Монгол Улс нэртэй ч харийн цагаачдынх болж хувирна.
Төрийн
дууллыг хүүхдүүдээрээ өглөө бүр дуулуулж байснаас “Би болж л өгвөл
Монгол хүнийхээ
хийсэн бараа, ургуулсан ногоо, бэлдсэн үйлчилгээг авна” хэмээн уншуулж
баймаар юм. Монгол Улсад хүүхдүүддээ иймэрхүү сурталчигаа хийдэг багш
гэж алга. Боловсролын Их Сургууль, Багшийн Коллежид 3-5 жил сурахдаа
үндэстний үйлдвэрлэлээ дэмжихын шалтгааныг огт сонсоогүй хүмүүс аргагүй
шүү дээ. Ийнхүү орших, эс оршихын А, Б, В үсгүүдээ мэдэхгүй монголчууд
-үндэстний үйлдвэрлэлээ дэмжиж өгөөч-гэж гуйлгуулж байгааг гайхалтгүй.
Гэхдээ хар ухаанаараа бид монголчуудаа гээд явбал бүүр ч гайхалтай биш
байхсан. Цагаачид засвар чанартай, чанаргүй, хоол нь амттай амтгүй, үнэтэй, үнэгүй үйлчилдэг байх асуудал биш, гол асуудал бол тэд Монголд үүрлэж бидний хойч үеийг уусгаж, өвгөдийн нутгийн эзэд болох нь л жинхэнэ асуудал юм. Харийнхны ресторанд хооллож, тэднээр машинаа засуулснаар та монголчуудын мөхлийг санхүүжүүлэн оршуулгадаа бэлтгэж байна.
Бөмбөг тэсэлж буй мусульманчууд биш, харамсалтай нь, харин монголчууд жинхэнэ амиа золиослогч үндэстэн болж буй биш үү?!
Төр, засаг нь үндэстнийхээ үйлдвэрлэлийг дэмждэг, хүмүүс нь монголчуудынхаа бараа, үйлчилгээг авдаг болохоос нааш Монгол өөдлөхгүй.
"Яг 10 жилийн өмнө энэ хүн урд хилээ хаавал монголчууд хөгжинө гэж энэ хүн бичиж байжээ".
