84. "Туран уу эсвэл Эсгий гэртэн үү?!".

Эртний Түрэгийн алдарт жанжин Күлтегин/685.3.04-731.2.27/

Kүлтегины энэ барималыг 1889 онд  Н. М. Ядринцев Орхон голын баруун эрэг дахь Хөшөө Цайдамд ухаж гаргасан.

 

 Эртний Түрэгийн алдарт жанжин Төмөр /Доголон Төмөр/1336.4.09-1405.2.14/

  1941 онд Герасимов алдарт жанжны нүүрээс авсан хэвээс хийсэн баримал. 

84. Aлхан Болд. "Түрэг, Туран, эсвэл Эсгий гэртэн үү?!".

/Шын жүректен алгыс айтамын

Чин зүрхнээсээ талархал хэлж байна/

/Худлыг 1000 давтаж үнэн мэт болгох Туркийн тактик/

Өнөөдөр хоорондоо байлдаж байгаа азери, армянчууд бол биологын хувьд ах дүүс юм. Тэднийг хооронд нь хэн ч ялгаж чадахгүй.

 Казах, азери хоёрыг сохор хүн ч  ялгана.

Эсвэл казах, түрк хоёрыг сохор хүн ч ялгана.

https://www.youtube.com/watch?v=oU-V-cnK-Rs

Жишээ нь, Саха эсвэл тува хүнийг түрк хүнтэй, эсвэл тува хүнийг азери, түрк хүнтэй нэг гаралтай гэх нь нөгөө Шалдан хааны үлгэрийг ярихтай адил юм.

Туран уу эсвэл Үй/гэр үү?

AbbasAbbas,   

Мне 45 из них прожил в Узбекии 22. Сам татарин, разговариваю только на русском, 

живу в Подмосковье. Перед отъездом оставались неприятные моменты, в плане 

нетерпимости. 

Душанбе, продали квартиру переехали в Ташкент. Затем в 2000г в Подмосковье. Так всю жизнь и мотались. Здесь тоже с нашими Татарскими рожами мы чужие! Блядь достало ухе все это!!!

------------------

С.Жавхлан, Эрдэнэчимэг хоёрын "Хар хархан харц" дууны клипийг үзээд бичсэн сэтгэгдлүүдийн бараг 1/3 нь казак, киргизүүдийнх байна:

-Братья монголы молодцы салам из Казахстана-

-Какая красивая песня. -Как все душевно. Очень близко к сердцу. Спасибо за песню. Мелодия приятная.

-Респект из Казахстана. Братья Монголы. Классная музыка. Мне очень понравилась!

-Сәлем ,туысқандар! Маған өте ұнайды,тыңдай берем! Бәрі керемет! Көп-көп рахмет!

-Песня такая прекрасная, умиляет сердце. Я казах, из Казахстана и мне очень нравится Монголия.

-Я в восторге!!! Привет из Казахстана

-Əдемі орындау. Таза. Əн де керемет екен. Монғолия еліне барып келу арманым. Осы əндер видеолар арқылы көріп арманыма жақындағандай болам. Өз көзіммен көріп келсем ғой шіркін.

-Қазақстаннан сəлем!

-Я из Кыргызстана Салам бартья. МОНГОЛЫ КЛАССНЫЙ КЛИП И МУЗЫКА СУРЕР.

-Мағынасын түсінбесек те өте əдемі. Музыкада тіл ұлт болмайды.

-Эрденечимек карындаска рахмет айтамын алем -Керемет музыка бирак тусинбедим не туралы екенин музыка тартымды

...

 /дуусаагүй/ Нийтлэлч Алхан Болд. 84. "Түрэг, Туран, эсвэл Эсгий гэртэн үү?!".

Цусан төрөл үү? Хэлэн төрөл үү?

Казак хүн бичсэн нь: Такой простой пример. Довелось несколько лет назад в одной отечественной газете прочитать любопытный материал. В нем говорилось о являющейся курдкой по национальности маленькой казахстанской девочке. Так вот, она, когда у нее спрашивали про национальную принадлежность, отвечала примерно так: на казахов мы не похожи, следовательно, мы являемся русскими. Так она говорила о себе и своих родителях. Маленький человек еще не очень ясно представляет себе разницу между национальностями, но уже совершенно четко усматривает грань между народами с кавказоидной (европеоидной) внешностью и народами с монголоидным обликом.

Курды составляют значительную часть населения современной Турции. И казаху трудно уловить разницу между людьми курдского и турецкого происхождения по их внешности. Точно также турку по внешним признакам совсем не просто отличить казаха от кыргыза или монгола.
А что же говорит наука о том, насколько же обоснованны заявления о родстве современных тюркских народов по происхождению? В частности – о возможности того, что турки и казахи могли бы являться частями одного и того же народа?

1780-1860 онуудад ойролцоогоор 500 мянган монголойд төрхийн ард түмэн -ногай нар Түрк рүү дүрвэсэн. Эдний үр садыг, 1949-1953 онуудад Шинжаанаас Пакистанаар дамжин дүрвэн ирсэн казакуудын үр садыг Түрк Улс хүн амаа Төв Азиас гаралтайн баталгаа мэтээр овжин  сурталчилдаг.

Барон Унгерн бичсэн нь: /...Тийм ч учраас би миний дайчин монгол нөхөдтэй нэг угсаа гарвалтай та бүхэн намайг ойлгоно гэдэгт найдаад энэ захидлыг илгээж байна.../.

 
Өнөөдөр эсгий гэртээ амьдардаг нь монгол, тува, киргиз  гурав л үлджээ, бусад нь байшинд суудаг болсон гэхэд 90%-тай үнэн.

Эсгий туургатны нэгдэл гэж бичвэл өнөөдөр Монголд, Казахстанд  хамгийн сонирхолгүй, моодгүй, хачин сэдэв биз. Хатаад бараг алга болсон Аралын тэнгисын дэргэд байдаг монголойд төрхтэй кара-калпакууд эсгий гэртээ байхаа больсон ч, Узбекистаны мэдлээс гарахыг мөрөөддөг тэдэнд эсгий туургатнууд гэвэл сонирхож магадгүй сэдэв. Алтайн Хязгаар дахь хакасууд бас сонирхоно. Бас Тува, Киргизстан, Саха-Якутад ч сонирхоно.
Тэгэлгүй яахав дээ, учир нь улс төр, газар нутгийн нэгдэл биш, харин түүх, нүүдлийн соёл, оюун санааны нэгдлийн тухай л шүү дээ.

Харин Монгол, Казакстаны хүн амын нилээд нь  агуутахын ханиадтай. Монгол Улсын монголчууд өвөр монгол, буриадууддаа дээрэлхэх санаатай. Эцсийн мөчид Хятадын 15000 цэргээс Монгол улсыг аварсан Азийн Морьд Дивизийн цэргүүдийн дийлэнхи нь өвөр монгол, буриадууд байсныг Монгол Улс дахь монголчуудийн олонхи нь мэдэхийг ч хүсдэггүй. 

Казахстаны зарим казакууд Хятад, Монгол, Узбекистан, Иранаас ирсэн ах дүүсээ оралман гэцгээн дээрэнгүй боддог. Энэ хоёрын аль аль нь Орос, ЗХУ-ын ачаар тусгаар улс болсон учраас биеээ тоосон. 

Харин "туран" гэвэл Казахстанд нилээд хэдэн хүн сонирхоно. Туран гээч нь түрэг маягийн хэлээр ярьдаг Сибирийн Саха-Якутаас эхлээд Кипр хүртэлх орон зайд ярьдаг олон үндэстнийг нэгтгэх мөрөөдлийн улс юм. Монголойд төрхийн якуттай кавказойд төрхийн чечень хамаатан гэж сурталчилгаа юм. Тэгсэн атлаа монгол хүнийг якуттай холбоогүй гэдэг. Тэр ч бүү хэл, унгаруудыг түүндээ заримдаа оруулжь заримдаа оруулахгүй байх жишээтэй.
Якут, азери,  казак, түрк хүнийг зогсож байна гэж бодье. Эднийг юу нэгтгэнэ  вэ?
4 -үүлээ түрэг хэлтэн. Хэл гарал үүслийг илэрхийлэх үү?!
Энэ 4-ийг норвег, америк, австрали хүмүүсээс асуувал:
These two are Asians -гээд якут, казак хоёрыг заах нь мэдээж, харин "-but, those are probably, arabs or italians, may be, greeks- гэх болов уу.

Харамсалтай нь, хүн хамаатантайгаа хамаатан байдгаас биш, хайртайтайгаа хамаатан байх боломжгүй.

 "Чем отличаются казахи, узбеки и киргизы друг от друга?" хэлэлцүүлэг" явжээ.
тэнд байгаа саналуудаас:

Төв Азид доорхи 4 төрлийн үзэл, ухуулга бий:
а. Үгүй, бид мусульман ах дүүс!!! /Санхүүжилт, улс төрийн дэмжлэг сайнтай/
б. Үгүй, бид түрэг ах дүүс!!! /Туранизм буюу пантюркизм//Санхүүжилт, улс төрийн дэмжлэг сайнтай/
в. Үгүй, бид Чингис Хааны үр сад!! /Санхүүжилт, улс төрийн дэмжлэг бараг, байхгүй/
г. Үгүй, бид эсгий туургатнууд! /Санхүүжилт, улс төрийн дэмжлэг огт байхгүй.
Хэдийгээр б, г бүлэг төр, улс, санхүүгийн дэмжлэггүй хамгийн моодгүй боловч...  

Хар хархан харц дууг сонссон олон мянган сэтгэдлүүдийн бараг 30% нь казак, киргизүүдэс иржээ:

Марат Қайсарбекұлы2 years ago Қазақстаннан сəлем! 👍👏 !!!

-тяжело отличить киргиза и казаха, но узбека легко...

-А у большинства казахов монгольская кровь-С3 и рост 170-175 как у монголов...

-киргизы вообще из Монголии пришли. Казахи смещались с киргизами и появилась монголойдная раса у казахов...

-надо быть слепым, чтобы не отличить узбека от казаха...
-никогда не спутать узбеков с киргизами...

-Я сам кыргыз, казахи и киргизы монголойды...

-Казахи-азиаты, мы потомки Чингиз хана, а если честно я не хочу быть похоже на европейцев, мне наша внешность нравится. Мы разные-это факт, но азиатского у нас больше...

- Одни хотят приписать себя к потомкам европейцев, другие называют себя детьми Чингисхана. Очнитесь Мы тюрки с разными примесями. Это горячая  смесь и называется Казах.

2020.4.27-нд Казахстаны мэдээний сайтад гарсан мэдээ:/Энэ өдрийн байдлаар ковид-19-ын өвчлөл Туркэд-112261,  Казахстанд- 2835 байлаа/

Как рассказали в пресс-службе внешнеполитического министерства Казахстана, в минувшую пятницу самолет турецкой авиакомпании вывез из двух столиц нашей страны 160 граждан Турции. Казахстанские дипломаты пытались договориться о том, чтобы этот же самолет привез наших соотечественников, застрявших в Турции. Однако власти государства отказались брать казахстанцев на борт лайнера. МИД будет и дальше оказывать поддержку казахстанцам в вопросах возвращения домой. Отметим, ранее сообщалось о том, что казахстанским дипломатам удалось вернуть сорок соотечественников на родину специальным рейсом из Белоруссии. Среди возвращенных - шестеро детей. Читайте больше: https://www.nur.kz/1853100-turcia-otkazalas-evakuirovat-grazdan-kazahstana-na-svoem-samolete.html
https://www.nur.kz/1853100-turcia-otkazalas-evakuirovat-grazdan-kazahstana-na-svoem-samolete.html

Монголд  5 хоног аялсан казак хүний бичсэн : "Монгол аялал: Өлгийд өнгөрөөсөн 5 өдөр"/Моңғолияға сапар: Баян өлгейдегі бес күн (жалғасы) сурвалжлагыг доорхи холбоосоос уншлаа:
https://informburo.kz/kaz/mooliyaa-sapar-bayan-lgeydeg-bes-kn-zhalasy.html


Якут, казак хоёр нь монголойд, харин азер, турк хоёр кавказойд төрөлтөн.
 Эсгий туургатнуудад огт хамаагүй хүн бичсэн :Якутаас Кипр хүртэлх түрэг хэлээр ярьдагуудын Туран хэр ирээдүйтэй вэ?"Один день без Киргизов".



...Вопще забавно наблюдать братание европеоидов турок и монголоидов казахов, тоже мне братья-близнец...
Хэл бол хүний гарал үүслийг огт тодорхойлохгүй. Америкад өссөн монгол хүүхдийн хэл нь англи ч, гарал нь монгол хэвээрээ.

"...Russian Government, represented in the person of a ruddy-faced Kirghiz from Kokand, who is the chief of the place, and whose features have a very marked

Mongol type. This individual, clothed in gorgeous silks, and girt with a silver belt, sits cross-legged under an awning in the centre of the market-square,

which is filled with a crowd of bawling human beings, and of screaming, neighing, and kicking animals. Drinking his tea, and smoking his cigarettes a la Russe, he presides at the receipt of custom, and converses affably the while with the  more notable among the visitors to the fair.

page 201,https://www.loc.gov/resource/gdclccn.ltf90033833/?sp=1&st=image

----------

Антимигрантские настроения в российском Якутске возникли после сообщения об изнасиловании 23-летним кыргызстанцем местной жительницы. После этого жители города провели несколько митингов с требованием депортировать трудовых мигрантов из Центральной Азии. https://www.sibreal.org/a/29860772.html

Оросын буриадууд ихэнх нь хоорондоо оросоор л ярьдаг. Тэглээ гээд тэднийг орос гаралтай гэж хэлж болохгүйтэй адил.

Улаанбаатарын их дэлгүүрт Эрхүүгийн буриадууд монголоор  огт ойлгохгүй учраас худалдагчтай англиар ойлголцож байна.
Учир нь тэд өвөө, эмээгийнхээ хэлийг огт сураагүй учраас. Гэсэн ч тэд орос гаралтай гэгдэхгүй.

Иймэрхүү юм эсгий туургатны дунд байна.
Өнөөдөр хэн ч эсгий туургатны холбоог ярихгүй байна. Хамгийн сүүлд ярьсан хүн нь 1921 онд буудуулсан. Тэр эсгий гэрт өсөх нь битгий хэл, Австрийн Грац хотод төрж, Эстонид өссөн Барон фон Унгерн-Штернберг байв.
1921.5.20-нд тэр Оросын Төрийн Думын гишүүн байсан Алихан Букейхановын нэр дээр эсгий туургатнуудад хандаж уриалга бичсэн ч эзэндээ хүрээгүй юм.
Эсгий туургатнууд Манжуурын барууун талаас Каспийн Тэнгисийн зүүн эрэг хүртэлх  асар уудам нутагт нүүдэллэн бор эсгий гэрт амьдарч ирсэн монгол, киргиз/казах/, тува, алтай, якут, башкир, кара-калпак, хакас, теленгит үндэстнүүд юм. Тэд сүүлийн зуунуудад харийн шашнууд: буддизм, исламд орсны улмаас хоорондоо хөндийрч, бие биеээ үл тоомсорлох, заримд нь  агуутахын "ханиад" хүрдэг болсон. Түүнээс гадна тэдний дунд орсон хятад, перс гаралтнууд байнга мөлжөөгүй яс хаяж ирсэн.

Унгерн большевикүүдэд байцаагдаж байхдаа :
- Большевизм не может развиться у кочевников, всех кочевников надо обьединить в одну группу. Вот почему в основу создания Срединного Монгольского Царства/ до Каспия/ я клал обьединение всех кочевнивников, киргизов, в том числе...".

Барон Унгерн: Азийн Морьт Дивизийн Командлагчаас Киргизийн/казак. А.Б/ард түмний удирдагч нарт.
Оройн дээд Бурхны ивээлээр Хятадын хувьсгалч большевикуудын захиргааг түлхэн унагаад Халхын хаан Богд гэгээнд тусалж, ар, өвөр Монголын олон хошуудыг нэгтгэн их Монгол Улсыг бүтээх хувь тавилан надад оногджээ.
...Тийм ч учраас би миний дайчин монгол анд нөхөдтэй нэг угсаа гаралтай та бүхэн намайг ойлгоно гэдэгт итгэж, найдаад энэ захидлыг илгээж байна...Би энэ тэмцлийн төлөвлөгөөг боловсруулаад байна...

Өнөөдөр эсгий гэртээ амьдардаг нь монгол, тува, киргиз  гурав л үлджээ.
Бусад нь байшинд суудаг болжээ.

https://zonakz.net/2019/04/26/turciyu-s-naseleniem-centralnoj-azii-obedinyaet-odno-i-to-zhe-rasovoe-nasledie-naskolko-takoe-utverzhdenie-umestno/

83. "Банхар ба монгол цагаач".

/дуусаагүй/ Нийтлэлч Алхан Болд. 83. "Банхар ба монгол цагаач".

Морь хүртэл мэдээд байна, Монгол маань хуваагдсан гэдгийг:
\...Бидэнтэй хамт нэг монгол ирсэн юм. Мөн л цасан шуурганаар уруудсан малтай хөөцөлдөж байгаад хил давсан цэрэг байв. Халиурсан өвсөн дунд туранхай гэдэг нь жигтэйхэн, бараг хавирганых нь яс харагдсан хэдрэг шиг болсон саарал морь огт өвс идэхгүй зогсоод байсан. Гэтэл тэр цэргийн морь байсан. Эзнийхээ хамт хил гарч ирээд л  шир шир хийтэл өвс зулгааж байсан нь одоо ч нүдэнд харагдаад байдаг юм.../Содовын Пэрэнлэй. "Хятадын шоронд амьдын там үзсэн 7 жил".
https://www.tolgoilogch.mn/_2mulgfjl6w
 
Төрийн сүлдний  маань морь тахийн сүрэгтээ давхиж, Монгол хүний өвөг явган таваргасан ахуйд ирж нөхөрлөсөн банхар маань өнөөдөр Монголд эзгүй гэрийнхээ үүдийг дараад нэг сууж, нэг босч байна.

Ихэнхи хүн энэ нутгаас 13-р зуунд алсын дайнд мордсоноос хойш эл хуль болжээ.
Ламын шашинд орсноос хойш үлдсэн хүмүүс өсөх битгий хэл улам цөөрчээ.
Цэдэнбалын үед монголчууд овоо өсч байтал, 1990 оноос дахиад уултай, талтай нутгаасааа дайжиж Богд Уулын арын хөндийд багтаж ядан чихэлджээ.

2016 оны 12-р сард бид Дундговьд харанхуй болохоос урьтаж хонох айлаа хайх гэв. Эхний айлын гадаа хоёр нохой зогсож, үүд нь уяа ч үгүй. Хүнгүй. Цаашаа явлаа.  2-дох айлд бас хүн ч үгүй, нохой ч үгүй.   Бас явлаа. Харанхуй болох нь. Бид ч сандарч эхлэв. 3 дахь айлын гадаа банхарын гөлөг зогсож байв. Тэр жаахан амьтан үүдээ нэг үүдээ дэрлэн, бас биднийг шохоорхон босон байв. Юм сарвайхад маань сүүлээ шарвалзуулан дөхсөнөө, төдхөн  буцаад хаалгаа даран сууж байсансан.
Бид цааш явсаар харанхуй шөнө 4 дөх гэрийг, нохой хуцсаны ачаар л олж ирэхэд эзэнтэй байж тэнд хоноглосонсон.

Америкад 15 жил амьдарсан эр Монголдоо ирээд ярьж байна. Хэд хоноод буцна гэнэ.
"-Хүүхдүүд тэндхийн хүмүүстэй суугаад, хөгшин бид хоёр хэн дээрээ ч ирэх вэ дээ!?" гэж ярьж байна.
Монгол байсан хүн. Монгол бол амьдарч байсан орон нь учраас шохоорхож ирсэн болж таарч байна. Үхэж байна уу, үхээгүй байна уу гэж шохоорхож ирж байна их хэтрүүлэг болохгүй. Тэр хүн хотод өссөн учраас, Монголын хаа нэгтээ байгаа уул, хөндий, даваа, гол, горхийг үгүйлэхгүй. Тэр хүнд цемент  бол хаана ч адилхан. Титэм нян гарсан одоо үед тэд одоо яаж байгаа бол гэсэн шиг.

Короновирусын ачаар өнөөдөр монголчуудын зарим нь УБ-аас эзгүйрсэн асар уудам хөдөө нутагтаа түр эргэн ирж байна,   Япон, Америк, Итали, Францаас ирж байна.
Өөрөө байхгүй атлаа, өвөр монголоос харамлана...Хөх нуурын монголчууд, халимагуудыг бүгдийг нь, хазаруудын монгол төрхтэйг нь Монгол Улсад авчран суурьшуулах хэрэгтэй. Монголчуудын үлдээж байгаа дэлхийд 19 дэх энэ том нутагт суурьшихыг хүсэх хүмүүс олон сая хүн битгий хэл, улс үндэстэн ч олон байна.

82. "Соёлын довтолгоо?!".

\дуусаагүй\ Нийтлэлч Алхан Болд. 82.  "Соёлын довтолгоо?!".

Соёлын довтолгоо? Сүүлийн үед ийм нэртэй кино, хошин шог их гарах болж.
Монголд соёлын довтолгоо гэх бөөн арга хэмжээнүүд явагдсан. Манжууд монголчууд руу түвд, хятад соёлоор довтолж эзэлсэн, дараа нь орос соёл Монголд орж ирсэн, 1990 оноос Америк, Корей,...соёл Монгол руу довтолсоор байна.

Монголд харийн соёлын довтолгоо аюултай, харин ариун цэврийн довтолгоо ачтай.

1-дэх довтолгоо:
Ариун цэврийн довтолгоог Монголд эхлүүлэгч нь Монгол, Түвдээр аялж явсан оросуудаас ариун цэврийн "халдвар" авсан Дамбийжаа байлаа. 1912 оны Ховдыг хятадуудаас чөлөөлөх байлдааныг гол удирдагч Дамбийжанцан  монгол цэргийн хуарангуудаас ариун цэвэр байхыг шаардаж байв. Жишээ нь, Баяр гүний хуаранг бохир байлаа хэмээн уурлаж, цэргүүдээр нь цэвэрлүүлж байв.

2-дахь довтолгоог Барон Унгерн Өргөөг /Нийслэл Хүрээ/ 1921.2.03-нд Өргөөг/Нийслэл Хүрээ/ хятадуудаас чөлөөлсний дараа олзлогдсон хятад цэрэг, хятад наймааачид, орос, монголчуудаар их хогыг цэвэрлүүлсэн нь хотын анхны цэвэрлэгээ байв.

 3 дахь довтолгоо: 1959 оны 7дугаар сарын 13-ны өдрийн МАХН-ын Төв Хорооны хурлаас “Бүх орон даяар соёлын довтолгоо явуулах тухай” тогтоол гаргажээ.


4-дэх довтолгоо: Коронавирусын ачаар хүмүүс эргээд гараа угаах нь ихсэж, хамаг юмны ахиутгал хийгддэг олов. 

------
Саяхан Мг.До-гээд  нэг хүү гудамжинд, өрөөлийн зам дээр, өөрийнхөө доор шүлс, хогоо хаядаг хүмүүсийн эсрэг нэг талархууштай ажиллагаа явуулсан нь олонд их таашаагдав. Хүү Монголд Ариун цэврийн 2-р довтолгоог эхлүүлэх сэдлийг нийгэмд төрүүлэв бололтой.

Харин Соёлын довтолгоо бол нэг талдаа -эвгүй, аюултай довтолгоо: "жорлон"-оо нооль-оор, "тэг"-ийг "нооль"-оор сольдог, "шуудаг"-аа "турсик"-ээр, монгол бичгийг түвд судраар,  монгол киног корeйгоор, Жаргалыг Жамцаар, таашаалыг кайф-аар сольчихоод байгаа довтолгоо. Бүүр  эцэсдээ Монголыг Хятадаар, Баруун Солонгосоор, Хойд Вьeтнамаар эсвэл Цагаачдын Бүгд  Найрамдах Улсаар сольж мэдэх аюултай довтолгоо...

Соёлын ба Ариун цэврийн довтолгоонууд тусдаа бөгөөд энд би Ариун цэврийн довтолгоо-ны тухай ярьж байна.

Монголчуудыг зэрлэг, бүдүүлэг гэж хараадаг хятад хүн байшин дотроо шээгээд, түүгээрээ өглөө нь ногоогоо борддог бол, монгол хүн шөнө хичнээн хүйтэн байсан ч гарч "морио хардаг" нь Чингис Хаан сураггүй байсан цагт эхлээд одоог хүртэл үргэлжилсээр...

Харамсалтай нь,  тоо ч, бичиг ч, түүх ч заадаггүй атлаа монголчуудад "багш" нь болсон лам нар гарч ирээд, "Биеээ угаавал буян арилна!" гэхчлэн цэцэрхэж, баахан "болохгүй"-г айлдаж эхэлснээс болж байдал буруугаар эргэж эхэлсэн...

Зөв хэлбэл, Соёлын биш, харин Ариун цэврийн довтолгооны тухай би энд бичиж байна!!!
/харин Соёлынх гэж ярьвал монголчууд бид харийн соёлуудын довтолгоонд тасралтгүй өртсөөр байгаа шүү дээ!!!/
Гадаадын хүн тэндээ бичсэн бололтой: In the streets of Ulaanbaatar, you’re bound to see men spitting and littering everywhere. Some smoke in public, some even drink. When encouraged not to, you’ll hear a “Why do you care?” from the perpetrator and those around you.
https://medium.com/@anubazarragcaa/the-case-of-male-ego-in-mongolia-584dd850e4d4

Улаанбаатарын автобусын буудал дээр 60-тай өвөө нусаа нийгээд , 20-той оюутан хоёр шүлсээ хаяад зогсож байна. 2,3 -уул 10 минут зогсвол дороо шалбааг болгох нь олонтаа. Хаанаас гардаг их шүлс вэ?! Эсвэл сэтгэхүйн асуудал байна уу?!о
Киног биш, Монголын 30-аад ТВ-соёлын хичээл заах хэрэгтэй байна.

Монголд шүлс, нус, хогоо хаядаг маань нь бараг ардын урлаг болтлоо хөгжижээ. Монголын цэцэрлэг, сургуульд заах 2-р чухал хичээл бол "Хогоо дороо хаяж Болохгүй!" билээ. Гэтэл энэ хичээлийн нэрийг 10-тай Баяраа хүү,  20-той Эрдэнэчимэг оюутан, 30-тай Төмөр инжeнeр, 40-тэй мeнeжeр бараг анх удаагаа сонсоод цочирдож байхад, чих нь хатуурсан Очир настанд 50 жилийн хэлсний ч гарц байна.

Нэгэн гадаадын жуулчин- Сүүлийн хэдэн жилд манай Европд шүлсээ гудамж, талбайд хаях нь үзэгддэг болоод байгаа. Тэд Хятад, Монгол руу аялаад ирэхдээ тийм зуршилтай болсон гэж тайлбарлаж байна-хэмээн ярив. Тэр "Ici, les gens crachent beaucoup"\Энд хүмүүс шүлсээ их хаях юм\- хэмээн гайхан ярьж байв.

Cоёлын довтолгоог Монголд эхлүүлсэн нь Ардын намынхан гэвэл үнэнд нийцэхгүй. Өргөө буюу Нийслэл Хүрээнд Оросын Элчин 1865 онд шинэ байрандаа оржээ. Элчиний дэргэд байгуулагдсан европ эмнэлэгт анх ариун цэвэр, соёлын довтолгоо биш ч гэсэн үзүүлэнг эхэлсэн гэж болно. 1871 оны өвөл Өргөөд бүтэн сар байсан угсаатан судлаач П.А Ровинский: Консульство-это большой двухэтажный дом, с флигелями по углам обширного двора, обнесенного стеной...Внутри двора позади дома различные службы-погребы, кладовые, конюшня, сушильня, баня, кузница..." гэж бичжээ.

Хот дотроо тавьдаг шарилаар нь хэдэн мянган нохой хооллож байдаг тухай нөгөө Ровинский:

Дамбийжаа Ховдыг чөлөөлөх байлдааны үеэр цэргийн хуаранаа бохир байлгасан Баяр гүнд маш их уурлаж цэвэрлүүлж байв. Дамбийжаа Өвөр Монгол, Хөх нуурын нутагт оросын судлаачидтай аялаж явахдаа ариун цэврын "халдварыг" aвсан байв. Тэр 1914-1918 онд Оросод байгаад ирэхдээ өвчин нь улам даамжирч, Маажинсан уулан дахь хэрэмдээ халуун ус, сургууль байгуулсан билээ.
1921.2.03-нд Нийслэл хүрээг Хятадын цэргээс чөлөөлсны дараа Барон Унгерн олзлогдсон хятад цэргүүд, худалдаачид, монголчуудаар хотын төвд 150 жилд хуралдсан хогыг нь цэвэрлүүлсэн.

О гигиене, очистке улиц и т. п. европейских выдумках Улясутай не имел понятия, здесь все отбросы выбрасывали на улицу, и очень часто можно было увидеть монголов обоего пола, выполняющих свои физиологические потребности прямо на улице, сидя на корточках, причём сопровождающие его или её, спокойно разговаривая с данной особой, ожидали конца «процедуры».

Поэтому принудительная очистка и полив улиц, сжигание отходов, вводимые Казанцевым, вызывали сначала огромное удивление и сильный протест.https://www.litmir.me/br/?b=656362&p=23

Соёлын довтолгоо гэж нэг том хөдөлгөөн Монголд олон хүний амьдрал дундуур дайраад гарсан.. Одоо түүх болжээ:    БНМАУ-д социализмын материал техникийн бааз байгуулах зорилтын хүрээнд хөдөлмөрчдийн аж байдлыг дээшлүүлэх, үзэл суртал, соёлын салбарт социализмд үнэнч сэхээтнийг бий болгох шаардлага тавигджээ.Үүний тулд бүх насанд хүрэгчдийг бичиг үсгийн мэдлэгтэй болгох, ариун цэвэр, эрүүл, соёлч ахуйг хүмүүсийн амьдралд бүрэн нэвтрүүлж, дадал заншилтай болгох, эх нялхсыг хамгаалах, өргөн тархсан өвчнүүдийг устгажүндсийг нь таслах, эх оронч, хамтач интернационалч үзлийг бадруулах, биеийн тамир спортыг хөгжүүлэх, соёл олон түмний ажлыг хөгжүүлэх, урлаг утга зохиолыг хөгжүүлэх үүднээс 1959 оны 7дугаар сарын 13-ны өдрийн МАХН-ын Төв Хорооны хурлаас “Бүх орон даяар соёлын довтолгоо явуулах тухай” тогтоолгаргажээ.

         Улс орон даяар 1959 оноос эхэлсэн соёлын довтолгооныг аймаг, хотын намын хороод удирдсан. Харин үйл ажиллагааг тэргүүлэн гүйцэтгэгчид нь сэхээтнүүд, залуучууд, эмэгтэйчүүдийн байгууллага, МХЗЭ болон бүх сонин хэвлэлүүд, сум, нэгдэл, бригад, үйлдвэрийн соёлын довтолгооны ажлыг хариуцсан комиссууд байв.Соёлын довтолгоон 1959 оноос-1963 оныг дуустал хоёр шаттай өрнөжээ. 1961-1963 оны 2-р шатны соёлын довтолгооны жилүүдэд “Бүх нийтээр улам гэгээрэн боловсрохын төлөө”, “Хөдөлмөр ба хүмүүсийн  харилцаанд соёлыг гүнзгий нэвтрүүлэхийн төлөө”, ”Эрүүл энх аж төрөхийн төлөө”гэсэн гурван уриа лоозонгийндор олон талт үйл ажиллагаа өрнүүлсэн байна.

Бээжины 2000 оны олимпын өмнө Хятад Улс шүлс, цэрээ хаяхтай тэмцэх шийдвэр гаргасан. Одоо Бээжины Тян-ань-Мины талбайд шүлсээ хаях зоригтой хятад үлдсэн үү?!
Харин Улаанбаатарт, Чингис Хааны талбай бол шүлс, нусаа хаядаг төв талбай болсон мэт. Чингис Хааны өмнө, Сүхбаатар жанжны эргэн тойронд шүлс, нусаа  хаях нь Монголтой "тооцоотой" үндэстнүүдийн төлөөлөгчдөд асар их таашаалийг өгдөг биз.  Агаарын бохирдлын улмаас монголчуудын шүлсээ хаях нь улам ч нэмэгдсэн бололтой. Монгол, Хятад хоёрт шүлсээ хаях нь бараг л урлаг болтлоо хөгжсөн бололтой.
Шүлс бол мэдрэлийн сульдалтай бас холбоотой. Агаарын бохирдол Улаанбаатарчуудын шүлс савирахад бас нөлөөлж байна.

Сүрьеэ өвчин тархах улам нэмэгдсэн байх.

Шүлс, нусаа хаях нь хүний биологын нэг хэрэгцээ. Шүлсээ залгих биш, гадагшлуулах нь биологын хэрэгцээ. Гэхдээ гол нь шүлс нусаа хаана хаяж болох, хаана хаяж болохгүйн л асуудал юм. Гэртээ, даргынхаа өрөөнд нусаа, шүлсээ хаядаг монгол хүн бараг үгүй. Тэгэхлээр шүлсээ хаана хаях, хаана хаяхгүйн мэдрэмжээ огт алдаагүй ард түмэн.

Монгол Улс цэр, шүлсээ дуртай газраа хаяхтайгаа яагаад тэмцэхгүй байна вэ? Шүлс, цэрээ гудамж, талбай, үзвэр үйлчилгээний газарт хаяхыг хориглосон хууль өнөөдөр Монгол Улсад алга. Урьд нь социалиазмын  үед нусны алчуур гээд нэг хүн бүрийн халаасанд явдаг нэг зүйл байв...
USA-738,792/2020.4.19/-ны байдлаар/
Spain-194,416
Italy-175,925
France-151,793
Germany-143,724
UK-114,217
China-82,719
Turkey-82,329
Iran-80,868
Belgium-37,183
Russia-36,793
Brazil-36,760
............
India-15,722
Sweden-13,822
S. Korea-10,653
Japan-10,296
Pakistan-7,638
Mexico-7,497
Indonesia-6,248
Finland-3,681
Egypt-3,032
Argentina-2,839
Thailand-2,733
Kazakhstan-1,615
Uzbekistan-1,490
Cameroun-1,017
Kyrgyzstan-506
Bolivia-493
Монгол -31

81. "Бүрээн дуу биднийг сэрээ!".

/дуусаагүй/ Нийтлэлч Алхан Болд. 81. "Бүрээн дуу биднийг сэрээг".

Эвэр бүрээний дуу 30 км цаана хүртэл сонсогддог гэдэг. 90 онд монголчуудыг сэрээх гэсэн хүмүүст уг нь өвөг дээдсийнх нь бүрээ үгүйлэгдээгүй нь хачин. 

Жишээ нь, хятадууд хүн нас барахад толгой тушаа нь хонх жингэнүүлдэг уламжлалтай гэнэ...

Брежнев нас барж,

1982.10-нд Андропов ЗХУ-ын жолоог гардан авсан.

80. "Эрхүү муж"

                                                                                     

Зураг дээр: Ангар мөрөн

80. "Эрхүү муж".

----------------------------------------------------------------------------------------------

79. "Учиртай 6 толгой"

/дуусаагүй/ 79. Нийтлэлч Алхан Болд. "Учиртай 6 толгой".
Хайсан-Тогтох-Бурдуков-Дамбийжаа- Коростовeц-Цэвээн тэргүүн -Унгeрн

The Chinese resident Comissioner stationed in Khuree, Ch’en Lu: “...if Khaisan had not come to Khuree/in 1907/, Outer Mongolia may have not had the independence movement...".

1910.ХI.26:-нд Бээжин дахь Оросын консул Козаковоос Коростовец-д ирүүлсэн цахилгаан:

...Что же касается насточний на сохраний за последним его должности, том мы опасаемся, что такое вмещательство во внутренние дела Китая может лишь повредить хутухте, поддерживать же эти настояния какими-либо мерами давления не входит в виды императорского правительс ва..."

------------------

Оросын Гадаад Хэргийн Яамнаас Коростовец-д ирүүлсэн цахилгаан:

"1911.VII.27 no.1046

....Bнутреннее положение Халхи само по себе не затрагивает наших жизненных интересов. Монгольский вопрос важен для как средство...

*****«Императорское Российское

консульство. Улясутай.

Монголия. 5 февраля 1911 г. Объявление.

№ 98.

Одной из самых опасных болезней, уносящей много жертв как среди детей, так и взрослых, является оспа. Между тем очень легко избежать заболеваний этой болезнью, сделав себе и всем своим близким, живущим в одной и той же юрте, прививку предохранительной оспы. В нынешнем году в хошун князя Гончукдамба прибыла молодая русская женщина, жена русского торговца Алексея Бурдукова — Аполлинария Ивановна Бурдукова, обучавшаяся медицинским наукам и близко знакомая с этим делом. Ввиду этого я, Императорский Российский Генеральный Консул, рекомендую всем монголам этого и других хошунов воспользоваться пребыванием среди них знающей дело прививки оспы русской женщины и в заботах о здоровье своем и своих близких сделать прививку себе, своим женам, детям и родным. Сего ради объявляется за надлежащим подписом и приложением казенной печати.

Императорский Российский Генеральный Консул»

*****1912.8. 02-ны өдөр Оросын Сайд нарын Зөвлөлийн хуралдаанаар Монголын асуудлыг хэлэлцэж Ар Монгол дахь улс төрийн бодлогын гол асуудал бол “тус хил залгаа бүс нутагт цэргийн хувьд хүчирхэг улс тогтоход саад хийх явдал” гэж үзэж байсан учраас Монголын тусгаар тогтнолыг бүрэн хүлээн зөвшөөрхөөс зайлсхийж, чингэхдээ тус оронд өөрсдийн нөлөөг улам өргөтгөх үүднээс Монголтой дипломат гэрээ байгуулах явдал чухлаар тавигдаж байна. Монголын асуудлаар азнах явдал улам бүр осолтой болсоор байна гээд ирээдүйд Монголтой байгуулах гэрээний гол үндэслэлүүдийг зааж, Монголын засгийн газартай гэрээ байгуулах ажлыг Бээжин дэх элч төлөөлөгч асан И.Я. Коростовецт даалгажээ

 И.Я.Коростовец:  "...Прежде всего в России вообще мало знают Монголию и не интересуются/переживаемым ей кризисом/.  Поэтому весьма немногие /в среде русского правительства и общества/ сочуствуют отдельному соглашению с монголами, считая его ощибкой предпочитая ему соглашение с Китаем/ибо последний якобы не простит России потери Монголии. У нас думают, что соглашение может не только обострить отношения с Китаем, но помешать заключению соглашения по маньчжурскому вопросу, считаемому гораздо более важным...".

 "Девять месецев в Монголии"/Август 1912-Мау 1913/

Богд Хаант Монгол Улсын Зоригт Баатар Энхбилэгтийн Тогтох, эхнэр Алиахүү хоёр 5 хүү/ Дэлгэр, Нэймэн, Нутагт, Банзрагч, Шоолом/, нэг охин/Дулмаа/ төрүүлж өсгөжээ.

Хятадууд өмнөд Монголийн нутагт дураараа суурьшиж эхэлснийг эсэргүүцэж, Тогтох 1907 онд зуугаад хүнтэй партизаны отряд байгуулж  Тогтохо 1910 оныг хүртэл тулалдахдаа хоёр хүүгээ Дэлгэр, Нутагт  алдаж, нөгөө хоёр: Банзрагч и Шоолам шоронд Мүгдэнд шоронд хоригдов. Хятадуудтай гурван жилийн дотор 23 тулаан хийсний дараа Өвөр Монголоос түрэгдэн хүү Нэймэн, охин Дулам болон үлдсэн цэргүүдийн хамт 1910 оны эхээр Ар Монголын Цэцэн хан аймгийн нутагт орж ирсэн.  4.15-нд хөл нь хугархай, цээжиндээ шархтай Тогтох, түүний цэргүүдийг Оросын Акша районы Ново-Дурулгуевск гацааны ойролцоо авчирчээ. Оросын эрх баригчид -Тогтох бол гэмт хэрэгтэн биш, харин улс төрч- хэмээн хятадуудад өгөхөөс татгалзсан. Верхне-Удинскэд Тогтохийнхонд орчуулагчаар нь Ц.Г Бадмажапов үйлчилж байв.

1911 үндэстний эрх чөлөөний хувьсгалыг Тогтох талархан хүлээн авч Монголд ирэхээр шийдэв. Эрхүүгийн Цэргийн тойрогын штаб  түүнийг Өргөө рүү томилон илгээсэн. Богдо-хан түүнд Зоригт Баатар цол олгож, хамгаалалтынхаа албаныхаа даргаар томилж 150 лангийн цалин өгч, тайж цол олгов. Баяр гүн тэргүүтэй Тогтохийн цэргүүд 1912 онд Ховдыг чөлөөлөх тулаанууд, түүний дайчид 1913 оны Өвөр Монголыг чөлөөлөх 5 Замын байлдаануудад оролцсон.  Тэр Хужир Булан дахь Цэргийн сургуульд бас ажиллаж байв. 1914—1919 онуудад тэр Улсын Бага Хурлын гишүүн байв.. 1922.9.01-нд Зоригт Баатар Энхбилэгтийн Тогтох Ардын Засгийнханд буудуулжээ.

78. "Яагаад тангуудад..."

Тангууд нүдэлчид. Петр Козловын авсан зураг.

/дуусаагүй/ Нийтлэлч Алхан Болд. 78. "Яагаад тангуудад...".

Монгол мөргөлчдийг Түвдийн Лхаса руу хүрэх замд нь хар тангуудууд буюу түвдүүд айлгаж дээрэмдэж хэвшсэн байлаа.

...15-го мая. Пройсходила днёвка. В этот день двое из моих спутников подверглись в небольшой опасности. Они пошли нарубить кольев для палатки в лесу на соседней горе. В ущелье горы к ним подьехал верховой тангут-пастух, с обычной саблей за поясом и, слезши с лощади, попросил показать топор русского изделия, бывший в руке у одного из них. Тот доверчиво подал топор, но тангут, поспешно вырвав его, замахнулся на подающего, только проворство избавило последнего от удара. Затем оба бурята обратились в бегство, и тангут за ними и уже нагонял их. К счастью, один из них вспомнил про револьвер, находившийся за пазухой, и, вытащив его, пригрозил знаками, что будет стрелять. Это обстоятельство пройзвело на тангута сильное впечатление, и он уже сам обратился в бегство, бросив топор... хуудас 58, "Дневник паломника от Гумбума до Лхасы". Гомбожаб Цыбиков. https://document.wikireading.ru/7231

монголчуудыгаа өмөөрч явсан Жа ламын тухай ч  бас тэд бичжээ:”…There are stories of how caravans were looted: one Tibetan caravan was captured by the amban of Sining. The other was destroyed completely by a Mongolian Ja-Lama, who, beginning his career as a statesman, finished as a feudal bandit. His khoshuns, up to now, marauding in Tsaidam…”. раge 101, “Altai-Himalaya”, a Travel Diary by Nicholas Roerich, Arun Press, Brookfield Connecticut, 1983