46. "Эзгүйрсэн Монголд...".

\дуусаагүй\ 46. Нийтлэлч Алхан Болд. "Эзгүйрсэн  Монголд...".

\Монголын хөдөөгүүр 5  цаг явахад 2 машин таарахгүй атлаа 30 онгоц тэнгэрээр дүүлж байна.\
Хаанахынх ч юм нэг хар авгай Монголд 5 жил болж буй гэх бөгөөд, Монгол Улсад эзэн суухын тулд хахуульдах ч хэрэггүйг батлан гудамжинд мөнгө гуйн явна. Монгол Улс дэндүү хэврэг болжээ.

Хөдөөгүүр явахад монгол хүний анхны нөхөд- банхар ноход  маань алга.  Хачин хачин зүстэй, хачин зэвүүн цагаач ноход эзэн монголчуудын нутгийг эзэлжээ.  Тэдний хүнтэй харьцах нь ч өөр: тэд хуцахгүй, харин хулгайч мэт чимээгүй, дээрэмчин мэт гэнэдүүлэн үсрэн ирнэ. Урах, эсвэл урахгүй гээд байгаа нь мэдэгдэхгүй, тэд банхар шиг сүүлээ шарвалзуулан "мэндлэхгүй.

Дундговь аймагт харин банхар маань байна. Харамсалтай нь хөвгүүд маань цөөхөн, охид бүүр ч алга. Хонох айл хайв. Эхний айлд очиход гэр нь уяастай, банхарын гөлөг үүдээ дараад сууж байна,  дараагынх цоож ч үгүй, нохой ч үгүй, гуравдах гэрийн өмнө нэг банхар, нэг эрлийз нохойноос өөр эзэнгүй. Гэрийн эзэд хонио адгуулж, нэг эхнэр гурил будаагаа авахаар сумын төв орсон, нөгөө авгай хотод суурьшсан хүүхдүүдээ эргэхээр одсон, бас нэг нь аймгийн төв Хаан Банкны салбарыг зорьсон байж мэднэ.
Одоо малчин айлд ороход эхнэр нь алга. Малчид хотод байр аваад, эхнэр нь хүүхдүүдээ харагчийн дүр эсгэн УБ-т сууж байна.
Хүүхдүүд нь хотод шингэж, нутгаа сахиж үлдсэн эцэгт нь туслах малчид олдохгүй байна. Монгол маань эзгүйрсээр байна. 

Үнэндээ бол алс холын дайнд мордсон цэргүүд, тэднийг дагалдаж явсан ар гэрийнхний ихэнхи нь Монголдоо эргэж ирээгүй юм.  Тэд олон газарт ууссан. Тэднээс махбодийн хувьд цэврээрээ үлдсэн хэсэг нь хазарууд. Хазаруудыг хядаж байхад Монгол Улс ганц үг дуугарахгүй байгаа нь дэлхийн улс үдэстнүүдэд гайхагдаж байна.

Удахгүй харь морьд, ноход  эзлэх нь бололтой.

Дараа нь би Булган аймагт, хониныхоо бэлчэээрт яваа 50 гарсан насны малчинтай хөөрөлдсөн. 5 хүүхэдтэй юмсанж. Тэднийгээ дээд сургуульд мэдээж Улаанбаатар сургажээ. Тэд нь тавуулаа хотод үлдсэн гэнэ. Туслах малчин хөлслөхөөс өөр аргагүй болтлоо ядарчээ. Харамсалтай нь түүнд нь гачигдал гарч яваад өгчээ. 
-Аз болоход энэ өвөл дулаан, өнөтэй байна- хэмээн тэр ярив.
-Таны хүүхдүүдээс нэг нь гэсэн мал дээрээ гарахгүй гэж үү?- гэж би асуухад
-Нэг маань ирэх санаатай, даанч эмч эхнэр нь хөдөө гарах дургүй-гэж харамсан ярьж байв.

Бразил, Аргeнтин хоёр бол Өмнөд Амeрикын хамгийн том нутагтай улсууд. Аргeнтинд бол бүх уугуул иргэдийг нь алаад улсаа байгуулсан. Харин Бразилд Амазоны шугуйд цөөхөн индиан үлдсэн. Гэтэл тэдний нутгийг ч гэсэн олон улсын компаниудад бэлэглэсээр байна.

Архангайд дотоод, гадаад жуулчид олноор очдог нэг газарт Корейд 6 жил болоод баригдаад хөөгдөн ирсэн хүүхэн гэр буудал ажиллуулж байхтай би таарсан. Бие хаа сайтай тэр, харамсалтай нь, ганцхан хүүхэдтэй-хүү нь 12-13 насных. Түүнийг хөөж Монголд руу нь буцаасан Корей Улсад талархая. Хэрвээ тэр Монголдоо 6 жил байсан бол хэдэн монгол хүүхэд төрүүлчихсэн байхсан биз.

By Ernesto Londoño
Nov. 10, 2018

The Times traveled hundreds of miles into the Brazilian Amazon, staying with a tribe in the Munduruku Indigenous Territory as it struggled with the shrinking rain forest.

The miners had to go.

Their bulldozers, dredges and high-pressure hoses tore into miles of land along the river, polluting the water, poisoning the fish and threatening the way life had been lived in this stretch of the Amazon for thousands of years.

So one morning in March, leaders of the Munduruku tribe readied their bows and arrows, stashed a bit of food into plastic bags and crammed inside four boats to drive the miners away.“It has been decided,” said Maria Leusa Kabá, one of the women in the tribe who helped lead the revolt.

The confrontation had begun.

The showdown was a small part of an existential struggle indigenous communities are waging across Brazil. But the battle goes far beyond their individual survival, striking at the fate of the Amazon and its pivotal role in climate change.

In recent years, the Brazilian government has sharply cut spending on indigenous communities, while lawmakers have pushed for regulatory changes championed by industries seeking unfettered access to parts of the Amazon that have been protected under the nation’s constitution.

Now, Brazil has elected a new far-right president, Jair Bolsonaro, who favors abolishing protected indigenous lands. He has promised to scale back enforcement of environmental laws, calling them an impediment to economic growth, and has made his intentions for the Amazon clear.

“Where there is indigenous land,” he said last year, “there is wealth underneath it.”...\

Есүхэйн Тэмүүжинг багадаа нохойноос айдаг байв гэж "Монголын Нууц Товчоо"-нд бичсэн буй. Дэлхийг эзэгнэх бяцхан хөвгүүн тэр өдрүүдэд банхараас айж байж шүү дээ. Тэр үед харийн ноход харьдаа, Уралынхаа нурууны баруун талд, Хорезмын хэрмийнхээ дэргэд, Цагаан Хэрэмынхээ цаана байж...

Эцгээсээ өнчирсөн цаг доор Тэмүүжинд банхараас өөр дотно амьтан үлдээгүй хэмээн Нууц товчоонд нэмж бичсэн ч болно. Хүүхэд насандаа банхарын 2 гөлөг дахин тэжээсний хувьд би мэдэж байна.

Монгол минь хэдэн малчин, хэдэн банхараас өөр эзэнгүй байна. Өвгөдийн үлдээсэн уул, тал маань Улаанбаатар луу дүрвэсэн хүүхдүүдээ үгүйлээд уйлж байх шиг.

Монголчууд "Сайхан Монголдоо очъё доо хөө" хэмээн дуулдаг. Монголд, үнэндээ Улаанбаатар Улсад оччихоод эргээд гадаад орон руугаа иръе гэцгээж байна. Харамсалтай нь тэдний дунд  "Сайхан Монголдоо буцъя даа" хэмээн дуулах сэтгэлтэй, зоригтой хүн ховор болжээ. Саяхны нэг өглөө би гэрээсээ гараас алхахад хүүхдийн тэргэ түрсэн нэг гадаад эр, монгол хүүхэн дагуулсан явж өнгөрөв. 5 минутын дараа дахиад нэг гадаад эр бас л хүүхдийн тэргэ түрчихсэн, монгол эмтэйгээ зөрж өнгөрөв. Дахиад цаашаа 3 минут алхтал өөр нэг гадаад эр монгол хүүхнээр сугадуулсан өнгөрөв. Лалын үй олон цагаачдаас айсан европ эрс Монгол руу тутаан ирж байна уу гэмээр. Европын эмэгтэйчүүд нь эрчүүд маань биднийг цагаачдаас хамгаалахгүй байна хэмээн цөхрөнгөө барсан байдалтай айн явна гэцгээх юм билээ. Лалын шашинт дүрвэгсдээс айсан германчууд гадагшаа дүрвэн явах нь ихэсчээ. Зөвлөлтөөс очсон немцүүд цагаачдаас эмсээ хамгаалах гэж хэсэг үзжээ. Гэтэл цагаачдаас айсан Зөвлөлтын немцүүд засгийн газар нь дэмжихгүй байгаа тул Сибирь лүү буцаж буй гэнэ.http://ren.tv/novosti/2016-09-19/iz-bezhencev-v-hozyaeva-nemcy-begut-iz-germanii-ne-v-silah-zashchitit-sebya-ot

Монголчууд 1258 онд Иракийн Багдадыг бүсэлж байсныг мартаагүй Саддам Хуссейн Америкчууд довтолж эхлэхэд "-Жорж Буш одоо 2-р Хүлэг Хаан боллоо !!!" хэмээн хилэгнэж байсныг дэлхий даяар мэднэ.  Монголчууд эзэлж авсан дэлхийн талыг "буцааж өгсөн" төдийгүй эцэг өвгөдийнхөө уугуул нутгийн 60%-ийг Орос, Хятадад алдсан төдийгүй үлдсэн Монгол Улсынхаа нутгийг бараг чөлөөлж дуусаад Богд уулын арын хөндийд шахцалдан байгаа нь дэлхийн түүхийн хамгийн жигшүүртэй явдлын нэг юм. 

"Яаж Шинэ Зеландын виз авах вэ?- хэмээн нэгэн залуу асууж байна. Тэднийх олон хоньтой. Хоньчин болох нь уу? 

Тэгвэл корей, вьетнам, хятад... мэтийн харийнхан Монгол орноор аялахыг биш, харин Монголд үүрд суурьшихыг хүсч байна.

Би нэг айлд очсон. Эднийх 3 жилийн өмнө Завханаас нүүж Төв аймагт иржээ. 1000 шахам малтай. 5 хүүхэдтэй.  Одоо тэд нь Улаанбаатарт байдаг. Биднийг очиход нэг хүү нь ирчихсэн ямаагаа самнаж байв. Хятад, солонгос, вьетнамуудыг авчирч туслах малчин болгох уу? Тэд дуртайяа ирнэ дээ. Маш олон, маш хямдхан туслах малчин 
Дэлхийн мэдээг уншдаггүй, уншдаггүй монголчууд "сүх далайтал" амгалан хэвтэцгээнэ...

Монгол ахуй, соёлоос хөндий харь гаралтай, хотод өссөн хүмүүс царай муутай хэмээн бодсон нэгнийгээ банхар хэмээн дууддаг болж. Өөрсдийн илжигдүү төрхийг өөд нь татах  гэж үндэстний нохой-Банхараар биднийг дуудах байна....
Төв Азид нутгийн ноход бий, тэднийг Марко Поло, Плано Карпини нарын үндэстэн италиуд одоо Pastore dell'Asia Centrale хэмээн нэрлэдэг. Оросууд эднийг центрально-азиатская овчарка гэх. Монголчуудын байлдааны зам байсан Киргизийн их  тал буюу одоогийн Казахстаны нутагт байдаг ноход. http://www.vesti.ru/doc.html?id=2738377
Монголын хүн амын 60% нь Богд Уулын арын хөндийд өвөлжиж, 20% нь аймаг, сумын төвд, дөнгөж 20% нь л 60 сая малаа өсгөн хөдөөд сууж байна.

1. Орос-          17.075.400 км.кв
2. Канад-          9.984.670
3. Хятад-          9.596.960
4. АНУ-            9.372.610
5. Бразил-         8.547.000
6. Австрал-       7.686.850
7. Энэтхэг-       3.287.590
8. Аргентин-    2.760.990
9. Казахстан-    2.717.300
10. Судан-         2.505.810
11. Алжир         2.381.740 ...
12. Конго          2.345.410
13. Сауд. Араб-2.218.000
14. Мексик-             1.972.550
15. Индонез-           1.919.440
16. Ливи-                1.759.540
17. Иран-                 1.648.000
18. Монгол-            1.564.116