39. "Навтгар гэр, ээтэн гутал, хавчгар эмээл...".

39. \дуусаагүй\Нийтлэлч Алхан Болд.  "Хавчгар эмээл, навтгар гэр, ээтэн гутал..".

/Энэ Монгол гэрийн загвар биш. Энэ Казак, Узбек, Киргиз гэртэй төстэй юм байна. Нүүдэлчид бүгд гэртэй. Монгол гэр навтгар байдаг/-Монголоо танихаа больсон монгол нийгмийн сүлжээнд бичсэн нь.

Зураг: 13-р зууны монгол цэргийн эмээл.

Зураг: Монгол дархчуудын хийсэн эмээл. 1910 он.

Зураг дээр: Ноёноо салхилуулж яваа монгол эр. 1913. П.А Смелов.

Зураг: 13/14- р зууны монгол гутал. Өмнөговь аймгийн Цагаан Ханан хадны булшнаас олдсон.

Өнөөдөр Улаанбаатар хотын гэр хороололд байнга хүн, хүүхэд угаартаж амиа алдаж байгаа нь 1930-1940-өөд оноос олноор, хялбар үйлдвэрлэхийн тулд гэрийг намхан болгосонтой нилээд холбоой. Гэр хэдий навтгар бол, нүүрс төлсөн айлынх угаартах магадлал төдий их. Дээвэр шовгор байхдаа гэр өөрөө янданы үүргийг гүйцэтгэж, борооны ус тогтдоггүй байж, брезентны хэрэгцээ байна байж. Навтгар гэр дээр дутуу шатсан цог унаж олон айл шатсан.

"-Энэ Монгол гэрийн загвар биш. Энэ Казак, Узбек, Киргиз гэртэй төстэй юм байна. Нүүдэлчид бүгд гэртэй. Монгол гэр навтгар байдаг".

//Казахстан дахь гэрүүдийн зургыг хараад нэгэн монгол хүн бичсэн нь//

  Тиймээ, Энэ залуугын буруу биш. Монголд 1930 оныг хүртэл гэр казак, киргиз, киргиз, кара-калпак гэр шиг өндөр буюу шовгор байсныг тэр мэдэхгүй байна.

------------------------------------------------------------------------------------

 Казах буюу 1923 оныг хүртэл киргиз явагсад монголчуудтай адилхан гэртэй нүүдэлчид байсан. Гэхдээ малчид нь гэрт суухаа больсон.

Монголчууд манжийн дарлалд хэвээр байна биш үү?!

Гадаадын энэ хүний бичсэн нь үнэн юм: -Au Kazakhstan, il ne resterait environ que 1% de nomades et les yourtes présentes servent souvent plus aux touristes qu'aux habitants./Казахстанд хүмүүсийнх нь 1% нь нүүдэлчид.Тэнд байгаа гэрүүд нь голдуу оршин суугчиддаа биш, харин жуулчдад зориулсан байдаг/

Ядуурсан монголчуудын гэр яаж тухтай байсан байх вэ дээ:

"...24th April , — The road lay up a narrow rocky valley and then ascended large snow hills, passed a small lake on the left, and after reaching the top of the hills, crossed the Russian frontier. We descended a steep pass, and beneath us was the plain in which the Chuya River has its origin, completely encircled by snow hills and mountains, which form the connecting link between the northern Altai system of Siberia and the southern Altai mountains of Mongolia. These hills are the beginning of the Chuyan Alps, which extend in front of us beyond Kosh Agatch. We stopped for luncheon at the Customs Barrier station, 15 versts over the frontier and 45 versts from Kosh Agatch. This station is at the eastern end of the Chuyan plain or desert, and all luggage, goods, etc., are examined here. 

Mr. Rozdolsky was greeted by a deputation representing the Kirghiz and Telengites of the district. We spent the night 1 5 versts farther on in a Kirghiz encampment, the Kirghiz yurts being slightly larger and more comfortable than 

those found in Mongolia...". /pages 238, 239/, "With The Russians In Mongolia" by Perry ayscough, H.g.c and Otter-barry, R.B 

https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.533767/2015.533767.with-the_djvu.txt

Монголд 30 жил амьдарч баясан хятад хүн Монгол Улс, монголчуудын тухай европ хүнд ингэж ярьж байжээ. Chiang loved to tell stories of his years in Mongolia, but he failed to end up by impressing upon his apprentices how frightful the time that he had spent in that barbarian land had been. He had, however, acquired vast quantities of silver and with it enhanced the power and glory of his house.  page 3, "Men and Gods in Mongolia" by Henning Haslund